De betrouwbaarheid van de evangeliën

[Desid 324]

Ik denk dat Mattheüs oorspronkelijk helemaal niet in het Grieks is geschreven, maar in het Aramees. De Griekse versie is een (wellicht (behoorlijk) bewerkte) versie van het Aramese origineel.

Lijkt me een overbodige hypothese, omdat de overeenkomsten met Marcus zich beter met literaire afhankelijkheid van Matteüs laat verklaren.

Sommige papyrologen zien 125 n. Chr. als te vroeg. De meeste papyrologen zien 125 n. Chr. als correct en sommige papyrologen zien 125 n. Chr. als te laat. Ik ben dus best veilig bezig.

Geen zin om me in details te verliezen, maar je bent wel heel stellig. Kun je een papyrologische publicatie noemen van na ongeveer 1990 waaruit dat zou blijken?

[Magere Hein 15]

Terug naar de evangeliën.

Of er echt een Jezus van Nazareth is geweest, weet iemand daar meer van dan de ander hier? Is er iemand met werkelijke kennis? Weet iemand of de opstanding, de wonderen , de maagdelijke geboorte werkelijk zo gebeurd zijn? Niemand weet hier meer vanaf dan ik als het op de betrouwbaarheid aankomt. Ergo, waarom sowieso die evangeliën serieus nemen? Wat is het belang van dit topic? Of ze woordelijk wel of niet betrouwbaar zijn. LB denk ik dan!

Als je er zo over denkt, dan diskwalificeer jij je bij mij als gesprekspartner.

In dat geval: Welk (persoonlijk) belang hecht jij aan de betrouwbaarheid van de evangeliën?

1. Dat het een betrouwbare weergave is van datgene de schrijvers wilden schrijven? M.a.w. Dat het zo goed als een origineel is?

In dat geval: Dan ben je met dit topic klaar. Jij bent er van overtuigd en mocht je gelijk hebben, prima. Dan zijn de geschriften een nauwkeurige weergave van de gedachten van de schrijvers. Een mooi verhaal misschien.

2. Dat het een betrouwbare weergave is zoals in optie 1, maar dat daarenboven de schrijvers letterlijk geloofden hetgeen ze geschreven hebben.

3. Dat het een betrouwbare weergave is zoals in optie 1 en 2, maar dat daarenboven datgene de schrijvers geloofden ook werkelijk gebeurd moet zijn.

Ou je hieruit een keuze kunnen maken?

[Chaim 146]

In het algemeen zijn er de volgende bezwaren tegen de volkstelling, zoals die beschreven wordt door Lukas:

1. Herodes was een autonome koning. Hij mocht zelf belasting heffen, Augustus niet.

2. Er staat dat de hele wereld beschreven werd. Dit gebeurde nooit.

3. Herodes stierf in 4. v. Chr. Quirinius werd pas in onze eigen jaartelling stadhouder. De volkstelling vond plaats in 6 n. Chr.

4. Jozef moest vanuit Nazareth helemaal naar Bethlehem gaan. Dat klinkt erg vreemd.

5. Jozef nam Maria mee op zijn reis. Terwijl het logischer zou zijn als alleen het gezinshoofd zich moest laten inschrijven, want die moest belasting betalen.

Wetenschap heeft waarschijnlijk geen autoriteit boven geloof in dit subforum, maar de Israeli Antiquities Authority onder leiding van Aviram Oshri heeft verklaard dat Bejt-Lechem in Jehoedah waarschijnlijk helemaal niet bewoond was ten tijde van Jezus. De site van de Israeli Antiquities Authority is grotendeels in het Ivrit, maar het Archaeological Institute of America heeft, zie ik, ook een Engelse versie (bijv. klik).

Ikzelf heb het vermoeden - maar ik ben geen expert - dat het Bethlehem-Judea verhaal midrasj is, aangezien David, van wie de gezalfde (messias) uit de eindtijd een nakomeling is gezegd te zijn, uit Bejt-Lechem in Jehoedah (Judea) kwam.

Een andere benadering die m.i. tot dezelfde conclusie voert, is via het gegeven dat het eerste woord uit de profetie die, volgens Mattheus, naar Jezus zegt te verwijzen (Micha 5:1-2) met een mannelijk woord begint: ¨Jij, Bejt-Lechem ...¨ (¨we-attah Beit-Lechem...¨). In het Hebreeuws is een plaats vrouwelijk, maar een verwijzing naar een gemengd gezelschap is mannelijk. Indien het plaatsje Beit-Lechem bedoeld was, dan zou er dus ¨we-at Beit-Lechem...¨ hebben moeten staan. Er zijn slechts twee mogelijkheden: of Micha 5:1-2 refereert naar de stam Bejt-Lechem en niet naar het plaatsje, of Micha verwijst naar de smichoet (de Hebreeuwse status constructus). Rashi, Nachmanides & de Radak waren die mening toegedaan. In dat geval is de mannelijke ¨jij-van¨ een verwijzing naar David uit Beit-Lechem uit wie de Davidische messias voortkomt.

De eerste twee hoofdstukken van Mattheus laten al vrij helder zien dat Mattheus zeer goed thuis moet zijn geweest in Midrasj.

[antoon 290]

Bezwaren blijken geen bezwaren te zijn, argumenten genoeg dat Herodes stierf in januari 1bc.

jezus werd geboren in September oktober 2bc.

Ook academici beginnen het te aanvaarden, ik ben nu met een tablet, als ik met de computer ben zal ik meer info geven, overigens heb ik het al eens aangeroerd.

In het kort nog even

Herodes regeerde 37 jaar, hij begon in oktober 37bc, dat komt uit op 1 bc .

Herodes was 25 jaar toen hij gouverneur werd rond 46bc bij zijn dood was hij 70 jaar

Herodes stierf 34 jaar nadat hij een belangrijke hogepriester liet vermoorden, dat was rond 35bc.

Ook een maansverduistering bevestigd het, een in 9 januari 1bc. dat was kortvoor zijn dood.

De gebeurtenissen daarna zijn een aanloop naar het pacha 1bc.

Een Belgische academicus die een proefschrift maakte voert nog een aantal belangrijke argumenten op, ik zal de link morgen geven.

Het moge duidelijk zijn geloof en vertrouwen in schrift wordt gewoon door de geschiedenis gehonoreerd

[student 45]

Ik denk dat Mattheüs oorspronkelijk helemaal niet in het Grieks is geschreven, maar in het Aramees. De Griekse versie is een (wellicht (behoorlijk) bewerkte) versie van het Aramese origineel.

Lijkt me een overbodige hypothese, omdat de overeenkomsten met Marcus zich beter met literaire afhankelijkheid van Matteüs laat verklaren.

Het Griekse Mattheüs is ook literair afhankelijk van Markus, maar stilistisch van het Aramese Mattheüs.

Geen zin om me in details te verliezen, maar je bent wel heel stellig. Kun je een papyrologische publicatie noemen van na ongeveer 1990 waaruit dat zou blijken?

Ik heb niet veel verstand van p45. Wat ik zei las ik gewoon op Wikipedia. Maar ik zal eens kijken.

@Chaim,

Intrressant! Dat wist ik niet. Ik zal eens kijken of Josephus Bethlehem noemt (dat denk ik niet dan). Overigens waren er meerdere Bethlehems, o.a. in Galilea vlak bij Nazareth. Ik heb me nooit zo in Bethlehem verdiept, dus dat zal ik eens doen.

[Desid 324]

Het Griekse Mattheüs is ook literair afhankelijk van Markus, maar stilistisch van het Aramese Mattheüs.

En zoals ik al zei, is dat een overbodige hypothese, want Matteüs' stijl kan prima verklaard worden als semitisch gekleurd Grieks.

Ik heb niet veel verstand van p45. Wat ik zei las ik gewoon op Wikipedia. Maar ik zal eens kijken.

Ik had het over p52. Wikipedia is geweldig, maar zeer grillig qua betrouwbaarheid. Hier kun je zien dat de datering van p52 eerder naar 200 schuift.

Niettemin, de tekst van het Nieuwe Testament is natuurlijk op excellente wijze uitgegeven door het INTF in Münster.

[Willempie 1.405]

Deze man (Newton) heeft zoveel uitgewerkt op hoog niveau. Dat maakt hem bijzonder.

Tevens een religieus dwaler. Een crackpot. Man van zijn tijd. Hield zich ook met alchemie bezig. En omdat Newton geen autoriteit is/was (zoals de paus is), nemen we niet al zijn ideeën serieus. Worden deze terecht als waanideeën bestempeld.

Volkomen off/topic maar er is je al eerder uitgelegd dat alchemie de voorloper is van chemie en in de tijd van Newton waren deze nog nauwelijks van elkaar onderscheiden. Newton deed chemische experimenten en dat had niets met hocus pocus te maken. Je velt een onjuist en onterecht oordeel over één van de grootste geleerden die de mensheid ooit heeft gekend.

[Willempie 1.405]

JG en beschouwen het als een plicht. Waarom? Omdat ze dat van huis uit hebben meegekregen en dus geloven. Waarom? OMdat eind 1800 de JG-en opgericht zijn en de oprichters vanuit goddelijke inspiratie dit door hadden gekregen van hun God.

Waarom God dat CT Russel wel influisterde en Joseph Smith Jr. niet, dat weet alleen God.

Ten eerste zou het naïef zijn om aan te nemen dat alle visioenen van God afkomstig zijn. Maar jouw voorbeelden zijn nog steeds geen antwoord op de vraag waarom de evangelisten zomaar dingen zouden hebben verzonnen.

waarom verzinnen mensen Scientology? Waarom verzinnen mensen het mormoons gedachtegoed? Waarom verzinnen mensen het VSM? Waarom verzinnen mensen al jaren en eeuwen geesten?

Waarom verzinnen mensen al die paranormale nonsens? Omdat mensen willen geloven. Mensen willen graag bedrogen worden en zijn heel susceptibel voor waandenkbeelden. Is het dan waar?

Macht, geld, aanzien, een verlangen om religie belachelijk te maken en nog een aantal andere, waaronder psychologische, zaken. Ook deze voorbeelden zijn geen antwoord op de vraag.

Kijk nou zelf eens naar de "venn diagram of nonsense" op internet waar mensen allemaal

werkelijk in geloven:

En ook mij proberen deze mensen te vertellen dat ik een bepaald geneeskrachtig steentje of armbandje moet gaan dragen omdat het ECHT werkt.

Werkt het dan ook of moeten we dit liever eerst onderzoeken?

Hiermee heb je helemaal gelijk en het is inderdaad dwaas om alles maar klakkeloos aan te nemen. We dienen inderdaad te onderscheiden door te onderzoeken. Maar ook deze voorbeelden beantwoorden de vraag niet waarom de evangelisten een verhaal zouden verzinnen zoals het evangelie (blijde boodschap) en daar vervolgens volkomen consequent mee door te gaan.

Begrijp je wel wat ik bedoel? Ze hadden geen motief om zoiets te verzinnen. Overigens wordt deze vraag hier op een ietwat hoger abstractieniveau besproken.

[Magere Hein 15]

Misschien was alchemie niet het beste voorbeeld om aan te tonen dat Newton ze niet allemaal op een rijtje had. Hij had een gedragsstoornis, regelmatig overspannen (zenuwinzinking), was uitermate moeilijk in de omgang en geloofde in astrologie, het occulte, voorspelde de toekomst (in 2060 is het afgelopen!),geloofde dat de Griekse mythen alchemie-recepten waren, stak een lange naald in zijn oogbal, heeft heel veel tijd verspeeld aan codes/geheime boodschappen in de bijbel zoeken en zocht de philosopher’s stone.

Maar laten we Newton maar rusten, want nu ben ik de draad kwijt wat dit met de evangeliën van doen heeft. Newton nam ze wrschl. serieus.

Hier een uitgebreid stuk: https://www.vn.nl/de-mysterieuze-manusc ... ac-newton/

[Magere Hein 15]

Willempie schrijft:

Ten eerste zou het naïef zijn om aan te nemen dat alle visioenen van God afkomstig zijn.

Wil je hiermee zeggen dat ze van andere goden afkomstig kunnen zijn of dat het gewoon ook hersenspinsels kunnen zijn, ten gevolge van honger, vermoeidheid, medicijnen, uitputting etc. ? Hoe maken we dan onderscheid tussen die visioenen afkomstig van God en de andere "bronnen" Want jij meent dat de JG dus geen visioenen van god hebben gehad. Hoe weet jij dat?

Maar jouw voorbeelden zijn nog steeds geen antwoord op de vraag waarom de evangelisten zomaar dingen zouden hebben verzonnen.

Schrijvers verzinnen doorgaans verhalen. Daarom zijn het schrijvers. En dat de evangelien niet echt gebeurd zijn, bepaal ik aan de hand van m.n. het ontbreken van externe bronnen, de inconsequenties die erin staan en het feit dat dat pas na 40 jaar is begonnen met schrijven en dat JC steeds maar goddelijker gemaakt wordt. Misschien waren de schrijvers wel overtuigd, ik ben het niet.

Magere Hein schreef: waarom verzinnen mensen Scientology? Waarom verzinnen mensen het mormoons gedachtegoed? Waarom verzinnen mensen het VSM? Waarom verzinnen mensen al jaren en eeuwen geesten?

Waarom verzinnen mensen al die paranormale nonsens? Omdat mensen willen geloven. Mensen willen graag bedrogen worden en zijn heel susceptibel voor waandenkbeelden. Is het dan waar?

Willempie: Macht, geld, aanzien, een verlangen om religie belachelijk te maken en nog een aantal andere, waaronder psychologische, zaken. Ook deze voorbeelden zijn geen antwoord op de vraag.

Ja dag. Mensen geloven gewoon in alles dat ik hierboven noem (m.u.v. naar ik hoop, het VSM). Denk je dat Mormonen een verborgen agenda hebben of dat ze geloven wat wat er in de boeken staat, zoals jullie geloven wat er in jullie boeken staat. Jou geloof is identiek aan alle andere geloven. Alleen jou geloof is waar, de anderen niet.

[Willempie 1.405]

@ Magere Hein,

Je argumenten zijn duidelijk. We hebben als mensen dus te onderscheiden,. Het is net als met eten.

[student 45]

Het Griekse Mattheüs is ook literair afhankelijk van Markus, maar stilistisch van het Aramese Mattheüs.

En zoals ik al zei, is dat een overbodige hypothese, want Matteüs' stijl kan prima verklaard worden als semitisch gekleurd Grieks.

Ik doe mijn hypothese van een Aramees Mattheüs meer vanuit historisch oogpunt dan vanuit tekstueel oogpunt.

Ik heb niet veel verstand van p45. Wat ik zei las ik gewoon op Wikipedia. Maar ik zal eens kijken.

Ik had het over p52. Wikipedia is geweldig, maar zeer grillig qua betrouwbaarheid. Hier kun je zien dat de datering van p52 eerder naar 200 schuift.

Ik zie het. Dan zul jij ongetwijfeld gelijk hebben en Wikipedia niet.

[Desid 324]

Ik doe mijn hypothese van een Aramees Mattheüs meer vanuit historisch oogpunt dan vanuit tekstueel oogpunt.

Dat is vrijwel hetzelfde, want voor het historische oogpunt zul je toch een bron moeten hebben die je standpunt rechtvaardigt. Bij mijn weten is er geen andere bron dan Matteüs zelf, en dan zijn we dus weer bij de tekstuele argumenten. Dan zul je dus iets in de tekst van Matteüs moeten aanwijzen waaruit blijkt dat het een vertaling is.

[student 45]

Je hebt zelf al een aanwijzing gegeven: de relatie tussen netsèr en Nazareth is alleen in het Hebreeuws of Aramees te zien. Ten tweede is het voor de doelgroep van Mattheüs veel logischer om in het Aramees te schrijven. Ten derde melden alle kerkvaders dat Mattheüs zijn evangelie in het Aramees schreef en dat hij het eerste schreef. Ze maken ook melding van manuscripten van een Aramees Mattheüs.

Wanneer Josephus iets uit een Joodse bron citeert, kunnen we aan niets zien dat het uit een andere taal komt, volgens Craig Blomberg. Dat tekstuele aanwijzing in Mattheüs zelf zijn niet noodzakelijk.

[MysticNetherlands 298]

Student, David, Antoon en zelfs ( ) Chaim, dank voor jillie interessante en fijne posts. Het lijkt bijna wel n christelijk forum weer.

[Desid 324]

Je hebt zelf al een aanwijzing gegeven: de relatie tussen netsèr en Nazareth is alleen in het Hebreeuws of Aramees te zien. Ten tweede is het voor de doelgroep van Mattheüs veel logischer om in het Aramees te schrijven. Ten derde melden alle kerkvaders dat Mattheüs zijn evangelie in het Aramees schreef en dat hij het eerste schreef. Ze maken ook melding van manuscripten van een Aramees Mattheüs.

Wanneer Josephus iets uit een Joodse bron citeert, kunnen we aan niets zien dat het uit een andere taal komt, volgens Craig Blomberg. Dat tekstuele aanwijzing in Mattheüs zelf zijn niet noodzakelijk.

1 nee ik zei juist dat dit vanuit het Grieks verklaard kon worden.

2 hoe weet je dat?

3 hoe weet je dat die bronnen het over dezelfde tekst hebben en waarom zouden we bronnen van meer dan een eeuw na een evangelie moeten geloven over de herkomst ervan?

4 Dat maakt het alleen mogelijk, maar bewijst niets.

[antoon 290]

MysticNetherlands. bedankt je bericht doet mij goed

[Magere Hein 15]

Historische bronnen kunnen we natuurlijk voor een deel als betrouwbaar bestempelen. Maar er zijn wel regeltjes.

Hoe betrouwbaar is de informatie die de historicus onder ogen krijgt?

Belangrijke vragen die de historicus zich zou moeten afvragen:

Wie heeft de bron gemaakt?

Waar is de bron gemaakt en in welke taal?

Wat voor soort bron is het?

Wanneer is de bron gemaakt?

Waarom is de bron gemaakt?

Hoe representatief is de bron?

Wie-wat-waar-wanneer en hoe dus

Te denk valt dan o.a. aan:

Was de auteur ooggetuige?

Welke functie had hij of zij?

Is de bron gemaakt in de tijd van de gebeurtenis?

Is de bron gemaakt in de omgeving van de gebeurtenis?

Wat voor soort bron is het? Dagboek, brief, krantenartikel, feitelijk verslag etc...

maar ook:

Voor welk publiek is de bron gemaakt?

Voor welk doel is de bron gemaakt?

Is er reden om aan de betrouwbaarheid van de bron te twijfelen?

En waarom ik denk dat de evangeliën als betrouwbaar door de mand vallen mag dan duidelijk zijn als je deze vragen eerlijk objectief beantwoord.

RRF heeft overigens nog een uitgebreide verhandeling geschreven over de evangeliën:

http://www.freethinker.nl/forum/viewtop ... 75#p500875

Ik zou zeggen: neem de moeite eens en probeer over alle ad hominems heen te lezen.

[Desid 324]

En waarom ik denk dat de evangeliën als betrouwbaar door de mand vallen mag dan duidelijk zijn als je deze vragen eerlijk objectief beantwoord.

Het mag duidelijk zijn dat de evangeliën niet de ideale historische bron zijn. Maar er zijn eigenlijk geen ideale historische bronnen, zeker niet in de oudheid. De vraag of de evangeliën aan alle idealen van een historsiche bron voldoen vind ik daarom eigenlijk niet zo interessant, en is denk ik ook zinloos. Het gaat er veel meer om: gegeven de problematische kanten van de bron, is het toch mogelijk er historische informatie uit te halen over Jezus?

[Magere Hein 15]

Ik denk dat die laatste vraag helemaal onmogelijk bevestigend te beantwoorden is. Betrouwbare historische informatie omtrent Jezus? Er wordt nogal wat beweert en het wordt nogal laat beweert (en tegenstrijdig naarmate de tijd verstrijkt) en er zijn nogal weinig secundaire bronnen. En de primaire bronnen...tja daar valt ook voldoende op aan te merken.

1+1 =2

Niet echt goede papieren dus...

Vergelijk het met Napoleon. Daar zijn vele bronnen van bekend en we kunnen met zeer grote mate van waarschijnlijkheid concluderen dat hij bestaan heeft. Wat hij op bepaalde momenten gezegd heeft, is weer een ander verhaal. Daar zou ik zelf als historicus weinig waarde aan hechten. Maar dat hij bestaan heeft, staat volgens mij niet meer ter discussie. Kunnen we van JC niet zeggen. Want als de evangeliën DE bron zijn waar we op moeten varen, vrees ik dat we in een zinkend schip zitten.

[Desid 324]

Ik denk dat die laatste vraag helemaal onmogelijk bevestigend te beantwoorden is. Betrouwbare historische informatie omtrent Jezus? Er wordt nogal wat beweert en het wordt nogal laat beweert (en tegenstrijdig naarmate de tijd verstrijkt) en er zijn nogal weinig secundaire bronnen. En de primaire bronnen...tja daar valt ook voldoende op aan te merken.

1+1 =2

Niet echt goede papieren dus...

Tja dat is nogal vaak het geval. Toch menen historici aan zulke bronnen historische informatie te ontlenen (en dan bedoel ik in het algemeen, niet alleen bij Jezus).

Vergelijk het met Napoleon. Daar zijn vele bronnen van bekend en we kunnen met zeer grote mate van waarschijnlijkheid concluderen dat hij bestaan heeft. Wat hij op bepaalde momenten gezegd heeft, is weer een ander verhaal. Daar zou ik zelf als historicus weinig waarde aan hechten. Maar dat hij bestaan heeft, staat volgens mij niet meer ter discussie. Kunnen we van JC niet zeggen. Want als de evangeliën DE bron zijn waar we op moeten varen, vrees ik dat we in een zinkend schip zitten.

Dat is nogal simplistisch. Van Napoleon is genoeg bewaard gebleven om zijn leven en denken in groot detail te kunnen kennen.

Voor het bestaan van iemand moet het simpelweg waarschijnlijker zijn dat iemand bestaan heeft dan andersom. Dat is bij heel veel personen het geval, ook al weten we soms niet meer dan de naam.

[MysticNetherlands 298]

Ik denk dat die laatste vraag helemaal onmogelijk bevestigend te beantwoorden is. Betrouwbare historische informatie omtrent Jezus? Er wordt nogal wat beweert en het wordt nogal laat beweert (en tegenstrijdig naarmate de tijd verstrijkt) en er zijn nogal weinig secundaire bronnen. En de primaire bronnen...tja daar valt ook voldoende op aan te merken.

1+1 =2

Niet echt goede papieren dus...

Vergelijk het met Napoleon. Daar zijn vele bronnen van bekend en we kunnen met zeer grote mate van waarschijnlijkheid concluderen dat hij bestaan heeft. Wat hij op bepaalde momenten gezegd heeft, is weer een ander verhaal. Daar zou ik zelf als historicus weinig waarde aan hechten. Maar dat hij bestaan heeft, staat volgens mij niet meer ter discussie. Kunnen we van JC niet zeggen. Want als de evangeliën DE bron zijn waar we op moeten varen, vrees ik dat we in een zinkend schip zitten.

Prima dat jij slaaf 'Free'thinkers nazwetst, tegen de academische consensus in, ieder zijn ding. Maar je gaat tegen de FAQ in. Wellicht nu wel n reactie van de moderators?

[Magere Hein 15]

Van Napoleon is genoeg bewaard gebleven om zijn leven en denken in groot detail te kunnen kennen.

Voor het bestaan van iemand moet het simpelweg waarschijnlijker zijn dat iemand bestaan heeft dan andersom. Dat is bij heel veel personen het geval, ook al weten we soms niet meer dan de naam.

En daarom mijn wantrouwen in de Jezus zoals in de evangeliën beschreven. Napoleon zijn daden vallen compleet in het niet bij die van JC (mocht hij bestaan hebben zoals beschreven in de evangeliën). En dat is de reden dat ik dan ook buiten-bijbelse bronnen verwacht (Zoals bij Napoleon duidelijk wel het geval is).

[Desid 324]

En daarom mijn wantrouwen in de Jezus zoals in de evangeliën beschreven. Napoleon zijn daden vallen compleet in het niet bij die van JC (mocht hij bestaan hebben zoals beschreven in de evangeliën). En dat is de reden dat ik dan ook buiten-bijbelse bronnen verwacht (Zoals bij Napoleon duidelijk wel het geval is).

Je gaat serieus een plattelandsprediker in een analfabete samenleving vergelijken met een staatshoofd van een ontwikkeld land die bijna een heel continent veroverde? Niet overtuigend.

[Magere Hein 15]

En daarom mijn wantrouwen in de Jezus zoals in de evangeliën beschreven. Napoleon zijn daden vallen compleet in het niet bij die van JC (mocht hij bestaan hebben zoals beschreven in de evangeliën). En dat is de reden dat ik dan ook buiten-bijbelse bronnen verwacht (Zoals bij Napoleon duidelijk wel het geval is).

Je gaat serieus een plattelandsprediker in een analfabete samenleving vergelijken met een staatshoofd van een ontwikkeld land die bijna een heel continent veroverde? Niet overtuigend.

Ho ho. Er wordt wel even anders over JC gepraat dan zomaar een plattelands-sekteleider. De beweringen die gedaan worden (wonderen alleen al) zouden bergen aan documenten van zeer veel verschillende bronnen moet opleveren. Het feit alleen al dat JC in staat zou zijn de gehele wereld te bereiken, maar verkoos dit op het platteland te doen. Een merkwaardige keuze voor een god.

Back to the gospels!