De toekomst van het christendom in Nederland

[Thorgrem 430]

Hoe zie jij de toekomst van het christendom in Nederland binnen nu en 50 jaar?

Wellicht is het handig om in eerste instantie binnen je eigen kerkmuren te kijken.

Aangezien ik katholiek ben zal ik een beeld schetsen hoe ik er nu in sta over wat de toekomst mijn geloofsgemeenschap zal brengen.

Ik denk dat kardinaal Eijk er niet zo ver vanaf zit in zijn voorspelling. Dit wellicht tot het zere been van vele katholieken. En om het nog wat 'erger' te maken denk ik ook nog eens dat deze kardinaal daar zelf een niet al te groot aandeel in heeft (positief of negatief). Alhoewel veel van mijn geloofsgenoten in hem zo'n beetje de verpersoonlijking van het kwaad zien (dat is idd een overdrijving).

De huidige trend van het samenvoegen van parochies zal nog wel even door blijven gaan. In de parochies zal er een eucharistisch centrum worden aangewezen waar zo'n beetje alles gebeurd. In de overige kerken worden ook vieringen gehouden maar steeds minder. Uiteindelijk zullen er in alle parochies maar een aantal kerken overblijven (of 1 zoals in bijvoorbeeld Apeldoorn gebeurd is).

Kortom, een grote snoei in het aantal kerken. Dit zal de regelmatige kerkgang doen afnemen voor veel mensen, sommigen zullen de drempel nooit nemen (muv begrafenissen en dat soort dingen). De eucharistische centra zullen denk ik wel genoeg gelovigen naar zich toe trekken om iig levensvatbaar te zijn. Zeker wanneer het juk van grote dure en bijna lege kerken van de nieuwe generatie afgeworpen is zal dat perspectief bieden.

Kortom, de krimp zal nog wel even doorzetten maar daarna zal er een stabiele basis zijn voor in ieder geval een aantal geloofscentra in Nederland.

Aanvullingen en op of aanmerkingen zijn welkom. En natuurlijk ben ik benieuwd hoe jij denkt dat jouw kerk of stroming er voor zal staan tussen nu en 50 jaar.

[MysticNetherlands 298]

Ik denk (en idd me baserende op mijn omgeving) dat t aantal kerken idd zal blijven afnemen, maar er een meer gepassioneerde christenen overblijven. De 'cultuur gelovigen' vallen af denk ik.

[Flash Gordon 274]

Over 50 jaar is het christendom net zo groot & belangrijk als Wicca: een gekke hobby voor gekke mensen.

[Hitchens 134]

Zoals het ooit ook begon dus.

[Hendrik-NG 220]

Over 50 jaar is het christendom net zo groot & belangrijk als Wicca: een gekke hobby voor gekke mensen.

Ook nu is het christendom al een "gekke hobby voor gekke mensen", dus of de omvang is niet van belang, of ook jij voorziet een "stabilisatie" van het aanhangeraantal...

Het verband met Wicca ontgaat me wat...

[Flash Gordon 274]

Bijzondere manier van reageren.

Ik voorzie een ledenaantal en maatschappelijk belang zoals nu de Wicca: minimaal tot nihil

[Flash Gordon 274]

Zoals het ooit ook begon dus.

Precies. Het is al voorbij, maar niet iedereen heeft dat door

[Maria K. 51]

We zien duidelijk in de hele wereld dat, hoe meer mensen zich hebben ontwikkeld en daarmee bedoel ik, hoe meer kennis er is, hoe minder geloof op basis van het klakkeloos aannemen van wat men in zijn jeugd leerde en van wat je van je naaste hoort.

En hoe minder mensen leerden in hun jeugd te geloven, hoe minder het ook weer wordt doorgegeven.

Dat proces is onomkeerbaar.

Ellende en nood bij "de ander (neer)leggen" is een natuurlijke neiging, maar wordt steeds meer als zinloos gezien door bewust denkende mensen, omdat men steeds meer weet en beseft dat het allemaal binnen ons zelf gebeurt.

Wat we nu wel duidelijker zien, dat veel mensen wel een spiritueel besef hebben, maar de uitleg ervan nu los zien van een bestaande religie.

Die uitleg is nl. niet meer houdbaar voor mensen die heen houvast meer hebben in de flexibele bronnen, doorgegeven door feilbare mensen.

Het gevoel van eenheid met de omgeving, natuur en medemens kan zo heel speciaal zijn en verwondering opwekken, dat je dat niet alleen intens wil beleven, maar ook wil delen.

Dat is het aspect wat in de RK kerk heel sterk aanwezig is door haar liturgie en rituelen, die dit gevoel sterk voeden.

Op het moment dat je dat mechanisme doorhebt, zul je het wel willen herbeleven, maar niet je leven meer ophangen aan alle verhalen eromheen.

Daarvoor is het gevoel te universeel en de verklarende verhalen te beperkt wereldwijd gezien met alle andere religies en verklaringen.

Veel meer mensen zullen reageren met een:

Dat kun je nu wel willen verkondigen, maar waarom zou ik deze verklaringen voor mijn eigen waarnemingen en gevoelens aannemen?

Mede omdat dit onderwerp zo'n impact heeft op mensen, en de grotere mogelijkheden tot neurobiologisch onderzoek, is dit een veel voorkomend studiepunt de laatste decennia.

Er is al zoveel over bekend over de oorzaken en beperkingen van de verschijnselen die mensen waarnemen, en wat universeel voor alle mensen geldt, dat het speciale bewustzijn steeds meer geplaatst kan worden in een context zonder inmenging van buiten- en bovennatuurlijke entiteiten.

[Hitchens 134]

Met de toename van kennis in de Westerse samenlevingen zal het geloof in God steeds verder afbrokkelen. En ook de kerkgang. Er zal vast een tijdelijke stabiele periode ontstaan, maar het zal me niet verbazen als het christendom in Nederland uiteindelijk bijna helemaal verdwijnt. Wat wel zal blijven is het zoeken naar zingeving en naar antwoorden op de grote vragen. Die antwoorden geeft het christendom, maar alternatieve antwoorden zijn te vinden in Oosterse wijsheden, yoga en allerlei new age bewegingen. Wereldwijd gezien zal de kerk nog wel blijven, in de landen waar God nog niet op grote schaal weggerationaliseerd wordt. In minder ontwikkelde landen voorziet God in meer behoeftes. Op kleinere schaal is er een behoorlijke verschuiving. Ik zie het in mijn directe omgeving ook. Mijn ouders gingen vroeger wekelijks naar de kerk, nu misschien een keer per jaar. In mijn vrienden en kenniskring is geloven inmiddels een uitzondering. Het wordt gezien als aparte hobby. Niet dat het altijd een bewuste keus is, maar het boeit mensen gewoon steeds minder.

En dat kan twee dingen betekenen. Of God verliest invloed op zijn schepping of de mens verkrijgt het besef dat God alleen bestaat bij de gratie van een handjevol mensen dat is uitgegroeid tot 'swerelds grootste religie.

[MysticNetherlands 298]

Met de toename van kennis in de Westerse samenlevingen zal het geloof in God steeds verder afbrokkelen. En ook de kerkgang. Er zal vast een tijdelijke stabiele periode ontstaan, maar het zal me niet verbazen als het christendom in Nederland uiteindelijk bijna helemaal verdwijnt. Wat wel zal blijven is het zoeken naar zingeving en naar antwoorden op de grote vragen. Die antwoorden geeft het christendom, maar alternatieve antwoorden zijn te vinden in Oosterse wijsheden, yoga en allerlei new age bewegingen. Wereldwijd gezien zal de kerk nog wel blijven, in de landen waar God nog niet op grote schaal weggerationaliseerd wordt. In minder ontwikkelde landen voorziet God in meer behoeftes. Op kleinere schaal is er een behoorlijke verschuiving. Ik zie het in mijn directe omgeving ook. Mijn ouders gingen vroeger wekelijks naar de kerk, nu misschien een keer per jaar. In mijn vrienden en kenniskring is geloven inmiddels een uitzondering. Het wordt gezien als aparte hobby. Niet dat het altijd een bewuste keus is, maar het boeit mensen gewoon steeds minder.

En dat kan twee dingen betekenen. Of God verliest invloed op zijn schepping of de mens verkrijgt het besef dat God alleen bestaat bij de gratie van een handjevol mensen dat is uitgegroeid tot 'swerelds grootste religie.

Wauw....

[Flash Gordon 274]

Dat is het aspect wat in de RK kerk heel sterk aanwezig is door haar liturgie en rituelen, die dit gevoel sterk voeden.

Op het moment dat je dat mechanisme doorhebt, zul je het wel willen herbeleven, maar niet je leven meer ophangen aan alle verhalen eromheen.

Daarvoor is het gevoel te universeel en de verklarende verhalen te beperkt wereldwijd gezien met alle andere religies en verklaringen.

Naar mijn waarneming bedient "religie" pakweg drie domeinen:

1. Verklaring van de wereld om je heen

2. Normen voor je leven

3. Bevrediging van spirituele behoeftes

In een wereld waarin de claims over "de waarheid" falen, zal een kerk of religie die vooral in de eerste of eerste twee voorziet, het lastig krijgen. De verbinding tussen 1 en 2 maken ook dat de normen niet langer geslikt worden, als de feiten niet blijken te kloppen.

Een vrij dramatisch (in theatrale zin) voorbeeld in Europa is het moment geweest dat (de Nederlandse bisschoppen voorop) de RKK haar leer over seksualiteit, huwelijk en gezin los liet. Als God niet iedereen naar de hel stuurde vanwege gebruik van de pil (domein 1) maar mensen wel nog geacht werden dezelfde normen te hanteren (domein 2), dan was het ineens zeer de vraag of die hele RKK wel enig recht van spreken had (domein 1 en 2). Een massaal geloofsafval en kerkverlating waren het gevolg.

Wat je nu in de RKK heel duidelijk ziet, is dat de focus volledig naar domein 3 verschoven is. En alleen daar waar de aandacht daar ligt, zie je nog enige mate van voortbestaan van de RKK.

In protestantse hoek zie je, voor zover ik het kan waarnemen, precies hetzelfde. Juist waar de "bijbelvaste" waarheidsclaim zwaar is, en de spirituele vormen sterk gereguleerd zijn, is geloofsafval absoluut.

Wat ik persoonlijk heel boeiend vind, is dat in beide hoofdstromen van het Nederlandse christendom een vorm van absolutisme vanuit de kerken geleid heeft vrij heftige bewegingen naar buiten, met vrij emotionele uitbarstingen, worstelingen, etc., er bij, maar dat het absolutisme vrij verschillend is. Aan de "protestantse" kant een absolutisme in de interpretatie van de Bijbel, dat voor katholieken al heel lang verleden tijd was. Aan katholieke kant een absolutisme in de moraaltheologie, zeg maar de normen voor het dagelijks leven, dat aan protestantse kant al even zeer lang verleden tijd was.

Het bijzondere vind ik dat "kennis = secularisatie" aan katholieke kant simpelweg niet op gaat, terwijl "paternalisme = secularisatie" aan protestantse kant niet op gaat, maar dat beide takken wel min of meer gelijktijdig implodeerden.

[Flash Gordon 274]

Met de toename van kennis in de Westerse samenlevingen zal het geloof in God steeds verder afbrokkelen. En ook de kerkgang. Er zal vast een tijdelijke stabiele periode ontstaan, maar het zal me niet verbazen als het christendom in Nederland uiteindelijk bijna helemaal verdwijnt. Wat wel zal blijven is het zoeken naar zingeving en naar antwoorden op de grote vragen. Die antwoorden geeft het christendom, maar alternatieve antwoorden zijn te vinden in Oosterse wijsheden, yoga en allerlei new age bewegingen. Wereldwijd gezien zal de kerk nog wel blijven, in de landen waar God nog niet op grote schaal weggerationaliseerd wordt. In minder ontwikkelde landen voorziet God in meer behoeftes. Op kleinere schaal is er een behoorlijke verschuiving. Ik zie het in mijn directe omgeving ook. Mijn ouders gingen vroeger wekelijks naar de kerk, nu misschien een keer per jaar. In mijn vrienden en kenniskring is geloven inmiddels een uitzondering. Het wordt gezien als aparte hobby. Niet dat het altijd een bewuste keus is, maar het boeit mensen gewoon steeds minder.

En dat kan twee dingen betekenen. Of God verliest invloed op zijn schepping of de mens verkrijgt het besef dat God alleen bestaat bij de gratie van een handjevol mensen dat is uitgegroeid tot 'swerelds grootste religie.

Ik hoor dat vaak, dat mensen op zoek zijn naar "zingeving en antwoorden op de grote vragen". En dat klinkt ook goed, natuurlijk. Maar mijn waarneming is anders. Ik zie helemaal niet zoveel zin-gezoek, laat staan zoeken naar antwoorden op "de grote vragen". Dat is al eeuwen het domein voor hobbyisten, enkelingen.

Wat, naar mijn waarneming, de grote behoefte is die door religie, maar zeker ook door de paranormale beurzen e.d., vervult wordt is een individuele spirituele behoefte. Ik geloof eerlijk gezegd niet dat hele volksmassa's zich afvragen wat de zin van hun leven is, en ik ben zwaar sceptisch over kerken die maar steeds vertellen dat de hemel, het eeuwige leven, Christus, God, de zin van het leven zijn die mensen zoeken.

[Maria K. 51]

@ Flash Gordon.

Beide berichten kan ik achterstaan.

[Hitchens 134]

Het bijzondere vind ik dat "kennis = secularisatie" aan katholieke kant simpelweg niet op gaat, terwijl "paternalisme = secularisatie" aan protestantse kant niet op gaat, maar dat beide takken wel min of meer gelijktijdig implodeerden.

Waarom gaat kennis is secularisatie niet op? Ik denk niet dat het per definitie opgaat inderdaad. Kennis kan ook leiden tot geloof. Maar ik zie over het algemeen eerder geloofsafval als gevolg van meer kennis over hoe onze wereld in elkaar steekt. Zeker als het geloof (mede) de functie heeft van een verklaring.

[Flash Gordon 274]

Het bijzondere vind ik dat "kennis = secularisatie" aan katholieke kant simpelweg niet op gaat, terwijl "paternalisme = secularisatie" aan protestantse kant niet op gaat, maar dat beide takken wel min of meer gelijktijdig implodeerden.

Waarom gaat kennis is secularisatie niet op? Ik denk niet dat het per definitie opgaat inderdaad. Kennis kan ook leiden tot geloof. Maar ik zie over het algemeen eerder geloofsafval als gevolg van meer kennis over hoe onze wereld in elkaar steekt. Zeker als het geloof (mede) de functie heeft van een verklaring.

Het gaat niet op aan katholieke kant, omdat daar het idee dat de Bijbel een wetenschappelijk werk is, al eeuwen geleden is losgelaten. Het katholieke geloof kent dan ook geen enkel dogma dat betrekking heeft op "de natuur", het gaat allemaal over het bovennatuurlijke. De RKK heeft simpelweg al eeuwen geen waarheidsclaims meer buiten de metafysica, en is al eeuwen een vrij stevige sponsor van de moderne wetenschap. Niet geheel vrij van worstelingen, maar dat is vooral voer voor theologen.

Ik denk te weten dat je dat historisch ook kan laten zien: geloofsafval in katholieke kring, als massa-beweging, is al eeuwen niet gebaseerd op toename van wetenschappelijke kennis.

Wat er wel dicht tegenaan ligt, is het werkelijk extreme verzet van de RKK tegen "modernistische filosofie". Dat heeft op het niveau van filosofen, theologen en wetenschappers enorme schade aangericht. Bij katholieke denkers aan de ene kant, maar vervolgens bij de RKK zelf, omdat het tot een uitstroom van intellect heeft geleid dat zijn weerga niet kent.

[MysticNetherlands 298]

Maar ik zie over het algemeen eerder geloofsafval als gevolg van meer kennis over hoe onze wereld in elkaar steekt. Zeker als het geloof (mede) de functie heeft van een verklaring.

En waar zie je dat allemaal dat je dit tot mondiale proporties opblaast? Zeg niet dat je ongelijk hebt, maar ik vraag het me (jou) af.

[bernard 3 30]

Hoe onwaarschijnlijk het ook mag lijken ( maar dit zijn profetieën altijd voordat ze vervuld worden) zal volgens de boeken Daniël en Openbaring er zich, gesteund door wonderen, in de (nabije) toekomst een enorme opwekking voordoen . Met als gevolg dat in een oecumenisch verbond de gevestigde kerken en andere geloofsbelijders met aan het hoof de RKK, Hun leer en invloed aan de maatschappij zullen opleggen. Waarbij de staat hen zal ondersteunen met wetten alsook met represailles voor de ongehoorzamen.

Er zal een duidelijk onderscheid ontstaan tussen de volgelingen van Christus, gekenmerkt door het feit dat zij de Geboden Gods en het geloof van christus belijden en gehoorzamen, en hen die de eigen leer Boven deze van Christus plaatsen.

[Olorin 155]

Hoe het christendom er voor staat over vijftig jaar blijft speculatie. Veel toekomstvoorspellingen hebben al heel anders uitgepakt dan werd verwacht. Het vooruitgangsgeloof hield niet rekening met twee wereldoorlogen, huizenbezitters in de VS hielden niet rekening met de crisis, de secularisatie thesis is al een tijd weerlegd en er was geen einde van de geschiedenis. Ook denk ik dat in 1930 men zou hebben verwacht hoe het christendom er in 1980 bij lag. En Mao zou vast ook niet hebben gedacht dat China en de religie in China er zou bij zou liggen als nu. Om nog maar niet te spreken over dat de christenen voor de leeuwen in Rome vast ook niet gedacht zouden hebben dat hun geloof een paar eeuwen later de staatsreligie van het rijk zou worden.

Dat gezegd hebbende… Wereldwijd verwacht ik dat de huidige tendens van de Katholieke Kerk door gaat zetten, dus dat ze verder gaat groeien. Ik denk dat met de Ooster Orthodoxe Kerk er verdere oecumene komt. Ik sluit niet 100% uit dat er gezamenlijk communie gevierd kan worden tegen die tijd, maar dat kan ook net zo goed veel te optimistisch gedacht zijn.

Landelijk voorzie ik verdere krimp. Ik denk dat de krimp stabiliseert wanneer de laatste generatie van vóór de ontzuiling overleden is. Wat overblijft zijn veel minder kerken binnen grote megaparochies. De parochies die dan nog bestaan zullen levensvatbaar zijn, mede ook door migranten uit katholieke streken in de wereld in combinatie met autochtone bevolking uit katholieke gezinnen en nieuwe katholieken (Zoals die er nu ook al zijn). De parochies zullen van orthodoxe signatuur zijn. Ik verwacht dat vrijzinnige parochies uitsterven met het einde van de vergrijzing. Orthodoxe parochies zullen denk ik traditioneel zijn, of met hedendaagse vormen van spiritualiteit, techniek en esthetiek. Maar wel orthodox liturgisch correct. (Dus laten we zeggen, zowel de Roderick als de Antoine) Ik denk dat buiten dit alles er vast nog wel cultuurkatholicisme in bepaalde gebieden blijft bestaan en dat kerken rond kerst wel weer voller zullen zitten.

Van de traditionele protestantse kerken verwacht ik ook dat de vrijzinnige takken zullen verdwijnen en een harde krimp zich doorzet tot het einde van de vergrijzing. Ik verwacht tevens dat de kerken die overblijven meer zullen gaan samenwerken. Ik denk dat het gros binnen het gereformeerde spectrum er wel iets ‘evangelical’ qua spiritualiteit op zal zijn, met een gereformeerde theologie. Ik voorzie nog wat postmodernisme voor impact gaat hebben.

Bij het evangelische christendom verwacht ik dat ze een inhaalslag gaan maken, die eigenlijk al een beetje begonnen is. Zij gaan ook met verdere ontkerkelijking te maken hebben. Als stromingen denk ik dat het traditionele evangelische langzaam verder krimpt en dat er enerzijds nieuwe stromingen opkomen (toekomstige versies van zoals nu de neo-charismatische bewegingen). Hoe het verder uitpakt met meer theologisch-behoudende’ stromingen weet ik niet. De laatste tijd denk ik dat die vleugel steeds minder ruimte krijgt, dus sluit ik niet uit dat die gaat migreren naar NGK achtige kerken (of al dan niet een paar verdwaalde nieuwe katholieken). Ik ben ook benieuwd wat er met postmoderne (new wine achtige) bewegingen gaat gebeuren. Of dat soms een nieuwe eigen stroming gaat worden.

Voor het zelfde geld zou er ook een nieuwe beweging kunnen gaan ontstaan. Als die buiten bestaande bewegingen ontstaan, zoals de evangelische, zal dat betekenen dat de evangelische stroming leegloopt, althans, dat ze het zelfde ondervinden als wat er met traditionele kerken richting hun gebeurt en wat er nu ook intern aan de hand is (nieuwe evangelische kerken groeien mede dankzij de leegloop van oudere evangelische kerken).

Ik denk dat de komende tijd iig meer postmoderne initiatieven verder zullen groeien. Gemeenschappen die niet echt aan een denominatie gekoppeld zijn, maar wel hun inspiratie er uit ontlenen. Voor de langere termijn denk ik dat die op hun beurt aan gebrek aan fundament ten onder gaan.

Samengevat, ik denk dat er in de toekomst in Nederland een kleiner christendom blijft bestaan, wat levensvatbaar is en ook minder gefragmenteerd is.

Ik heb er verder nog wel het een en ander over te zeggen, te nuanceren en te onderbouwen, maar ik zit op mijn werk, dus nu even geen tijd.

Ik kan me trouwens wel vinden in wat Flash Gordon schrijft over de drie domeinen en de uitwerking in de praktijk in onze tijd.

[MysticNetherlands 298]

Hoe onwaarschijnlijk het ook mag lijken ( maar dit zijn profetieën altijd voordat ze vervuld worden) zal volgens de boeken Daniël en Openbaring er zich, gesteund door wonderen, in de (nabije) toekomst een enorme opwekking voordoen . Met als gevolg dat in een oecumenisch verbond de gevestigde kerken en andere geloofsbelijders met aan het hoof de RKK, Hun leer en invloed aan de maatschappij zullen opleggen. Waarbij de staat hen zal ondersteunen met wetten alsook met represailles voor de ongehoorzamen.

Er zal een duidelijk onderscheid ontstaan tussen de volgelingen van Christus, gekenmerkt door het feit dat zij de Geboden Gods en het geloof van christus belijden en gehoorzamen, en hen die de eigen leer Boven deze van Christus plaatsen.

En jouw kijk op wat de geboden en het geloof zou moeten inhouden is de juiste en jij kan het onderscheid maken tussen de twee kampen die je hierboven schetst?

[Flash Gordon 274]

Natuurlijk in de JG-mythologie gebeurt alles "binnenkort", nooit in het hier en nu. Het zegt niets over toekomstige historische feiten, het is gewoon hun verhaal bij hun visie op de werkelijkheid

[MysticNetherlands 298]

Toch benijd ik bijv Bernard om zijn geloof. Ik wou dat ik zo gelovig was, denk ik.

[Hendrik-NG 220]

Bijzondere manier van reageren.

Ik voorzie een ledenaantal en maatschappelijk belang zoals nu de Wicca: minimaal tot nihil

Dank!

Ik verbaas me altijd over dergelijke sombere voorspellingen. Vaak worden ze gekoppeld aan cijfers/grafieken over "geloofsafval" in de voorbijgaande jaren, waarbij gegevens/de neergaande lijn maar al te makkelijk wordt geëxtrapoleerd, het liefst tot aan de nullijn... Alsof het al een gegeven is dat het met de Kerk in Nederland/Europa over en uit is.

Een toekomst die (mede) van zeer veel variabelen afhankelijk is, zie ik liever met vertrouwen tegemoet...

[Rutgerza 0]

Het verbaast me vooral ook dat mensen zo'n geloof zolang kunnen volhouden. Het lijkt me zo vermoeiend, elke keer weer teleurgesteld worden omdat je verwachtingen niet uitkomen, steeds maar weer excuses moeten verzinnen om je geloof niet te hoeven verliezen. Na ruim 2000 jaar nog steeds geloven dat Jezus morgen kan terugkomen bijvoorbeeld. Zou je je dan niet eens gaan afvragen of je je verwachtingen niet wat moet bijstellen, of het wel juist is wat je gelooft? Of mag dat niet?

[MysticNetherlands 298]

Wie zegt dan dat mensen de verwachting hebben dat Hij morgen terugkomt?

[Hendrik-NG 220]

Het verbaast me vooral ook dat mensen zo'n geloof zolang kunnen volhouden. Het lijkt me zo vermoeiend, elke keer weer teleurgesteld worden omdat je verwachtingen niet uitkomen, steeds maar weer excuses moeten verzinnen om je geloof niet te hoeven verliezen. Na ruim 2000 jaar nog steeds geloven dat Jezus morgen kan terugkomen bijvoorbeeld. Zou je je dan niet eens gaan afvragen of je je verwachtingen niet wat moet bijstellen, of het wel juist is wat je gelooft? Of mag dat niet?

Als het daarom zou draaien, een "zo lang mogelijk volhouden tegen alle verwachtingen in en keer op keer maar excuses verzinnen om je maar niet bezig te hoeven houden met de vraag naar de juistheid van je geloofssysteem", dan zou het inderdaad stikvermoeiend zijn...

De vraag omdraaiend: zou de constatering dat je hondsmoe wordt van al dat "geloven" je niet op het besef moeten brengen dat je op een dood "geloofs"spoor bent beland? Een besef dat het juist niet om al die opgesomde dingen draait in het leven?

Niet draait om alles wat je verwacht te krijgen vanuit geloof, maar alles wat je zou kunnen doorgeven??

Dan staan alle pijltjes ineens een andere kant op. Niet allemaal naar jezelf, maar naar "de ander"...

Het schijnt je een veel minder vermoeiend leven op te leven, waarbij je je niet meer zo bezig hoeft te houden met "krampachtig vasthouden van wat je hebt" en "naar beneden bijstellen van verwachtingen"...

Ik zie veel gemeentes die niet zo "krampachtig" door het leven gaan. En waar het bruist van de energie...

Dan maar samenkomen in een aula of sporthal en niet in een prominent in de stad aanwezig duur eigen kerkgebouw... Waar al die gebouwen verdwijnen, daar verdwijnt de Gemeente nog niet!!!