Handleiding evolutie voor Christenen

[Redactie 0]

Onder christenen moet je niet te snel vertellen dat je de evolutietheorie serieus neemt. Voor je het weet, ontstaat er een verhitte discussie hoe dat in vredesnaam te rijmen valt met het scheppingsverhaal in Genesis 1 (en 2) en krijg je de vraag toegeworpen of Jezus ‘dan ook van de apen afstamt’. Meestal kom je in zo’n discussie niet nader tot elkaar omdat er niet goed genoeg naar elkaar geluisterd wordt. Zelf ben ik er van overtuigd dat de evolutietheorie best wel eens waar zou kunnen zijn. Ik denk niet dat wanneer evolutie daadwerkelijk heeft plaatsgevonden mijn geloof morgen opeens op losse schroeven zou staan. Daarom heb ik een 'Handleiding evolutie voor christenen' geschreven. Ik hoop dat mensen door dit te lezen beter in gesprek kunnen gaan met geloofsgenoten die de wetenschappelijke publicaties over evolutie serieus nemen.

Aangezien ik een theoloog ben, gaat deze handleiding vooral om de theologische kant van de zaak, niet de evolutionaire. Het spreekt voor mij voor zich dat veel mensen mijn pleidooi niet zullen accepteren. Ik heb er zelf ook jaren over gedaan om tot mijn huidige standpunt te komen. Ik hoop alleen wel dat mensen op z’n minst hier aan zullen denken wanneer ze nadenken of in gesprek gaan over evolutie met vrienden, collega’s, of de atheïstische buurman.

Hieronder de tien punten die ik wil delen met je:

1. De evolutietheorie is geen theorie van de duivel
De evolutietheorie is noch een strategie van de duivel, noch een samenzwering van kwaadaardige atheïsten om het christendom omver te werpen. Het is een zeer aannemelijke theorie over hoe het leven op aarde zich ontwikkelde tot de soorten die we kennen, inclusief de mensheid. De evolutietheorie is een wetenschappelijke theorie —niet zomaar een theorietje waar iemand met veel creativiteit en een goed glas wijn op is gekomen. Het is een theorie die over de volle breedte van de wetenschappelijke gemeenschap onderschreven wordt.

Denk daarbij ook eens aan Galileo. Toen deze gelovige wetenschapper met de theorie kwam dat de zon niet om de aarde draait, was iedereen in rep en roer. De arme man werd vanwege zijn wetenschappelijke theorie door de Kerk zwaar onder druk gezet om zijn theorie te herroepen (zoals veel christenen die in evolutie geloven ook als ketter worden behandeld). Toch bleek hij gelijk te hebben: de aarde draait om de zon! Kortom: wat wij vaak als van de ‘duivel’ zien, kan zomaar eens kloppen.

2. Maak jezelf niet ongeloofwaardig
Ik snap soms echt niet waarom christenen soms zo makkelijk evolutie van tafel vegen zonder er zich echt in verdiept te hebben. Ik hoor vaak mensen zonder blikken of blozen verkondigen dat het gros van de wetenschappers het toch echt mis hebben als het over evolutie gaat. Door vanuit zo’n houding je uit te spreken tegen evolutie maak je jezelf als christenen ongeloofwaardig. De maatschappij zal ons christenen dan niet serieus nemen. Het zal er alleen maar in resulteren dat we als christenen verder gemarginaliseerd worden. Wees dus voorzichtig in het jezelf uitspreken tegen de evolutietheorie. Ga niet zomaar iets roepen zonder je serieus te hebben verdiept in de argumenten voor en tegen evolutie.

3. Wijs afwijkende meningen niet te snel af
Een christen heeft bepaalde standpunten die mede tot stand zijn gekomen door zijn of haar opvoeding, vrienden en kerk. Je achtergrond bepaalt voor een groot deel je wereldbeeld. Zo is het bij atheïsten of agnosten ook. Juist vanwege onze achtergrond zijn we geneigd om alles wat afwijkt van ons eigen wereldbeeld snel af te wijzen. Hoewel het onmogelijk is om jezelf te ontdoen van zulke stellingnames, is het goed om je er van bewust te zijn dat het goed en gezond is om open te staan voor afwijkende meningen. Voor wetenschappers, die zich vooral concentreren op de materiële werkelijkheid, is het goed om naar het verhaal van christenen te luisteren. Zij geloven namelijk dat God de materie geschapen heeft. Christenen zouden andersom niet alleen vanuit hun geloof moeten kijken naar het ontstaan van de kosmos, maar zouden ook moeten willen leren van wetenschappers. Het luisteren naar afwijkende meningen kan zo heel vruchtbaar zijn. Het zorgt voor controle en soms zelfs een correctie op de eigen mening.

4. Begrijp de rol van interpretatie
Wat er echt fout is aan de conservatieve benadering rondom evolutie, is dat er vaak wordt gedaan alsof de eigen kijk op Genesis 1 tot en met 3 waterdicht is. Mensen poneren vaak hun eigen theologische mening als Gods mening. Zulke mensen doen alsof hun lezing van Gen 1-3 de absolute waarheid is.  Dat is het niet! We moeten ons realiseren dat er een verschil is tussen wat wij over de Bijbel zeggen en wat de Bijbel zegt. Er is namelijk altijd sprake van interpretatie. Als je daar oog voor krijgt, zie je dat je Genesis 1 het beste als een ‘verhaal’ kunt lezen en interpreteren, omdat de functie van het verhaal is om die ene diepe waarheid te communiceren: God staat aan het begin van alles. Onze interpretatie van het scheppingsverhaal is altijd onze interpretatie ervan en nooit meer dan dat. Het is daarom niet heilig. Het kan veranderen en correctie ondergaan, zoals Paulus ook schrijft.

5. Kijk naar de intentie van de auteur
Onderdeel van een juiste interpretatie is onder meer te kijken naar de intentie van de menselijke auteur van een tekst en oog te hebben voor het literaire genre. Genesis 1-3 is een kosmogonie (een verklaring van hoe de wereld geworden is tot wat zij nu is). Het is ook een 'tempeltekst' waarin de Schepper de wereld ordent als een tempel om erin te wonen. Het Hebreeuwse woord voor scheppen, ‘barah’, betekent niet ‘scheppen’, maar ‘scheiden’. In het begin scheidde God hemel en aarde. God schept orde in de wereld door te scheiden (hemel en aarde, dag en nacht, water en land, etc.) om er vervolgens in te gaan wonen (de zevende dag van rust). Dit is wat de auteur waarschijnlijk probeerde duidelijk te maken: gebruikmakend van gelijksoortige verhalen die de rondgang deden in het Oude Nabije Oosten vertelt de auteur het verhaal van God en wereld, maar dan net even anders met belangrijke correcties op ideeën over God, wereld en mensheid die gangbaar waren in die tijd. God is heer over de wereld. Het Hebreeuwse volk heeft op een of andere manier een belangrijk connectie met die God en een taak, want de Hebreeën zijn degenen die later in de boeken van Mozes ‘terug op weg gaan’ naar de hof van Eden, in de vorm van het beloofde land.

6. Genesis 1 is een mythe
Genesis 1 een mythe. Ik voel al dat je boos wordt! Laat het me uitleggen. Als ik zeg dat Genesis hoofdstuk 1 tot en met 3 als een mythe wordt beschouwd, dan bedoel ik niet dat het een mythe is in de populaire zin van het woord. Alsof het uit de duim van de auteur is gezogen. Nee, ik bedoel dat het een mythe is zoals mythes functioneerden in het Oude Nabije Oosten. Als iemand een poging wilde doen om te verklaren waar de wereld en de mensheid vandaan kwamen, kon men geen gebruik maken van wetenschap of geschiedkundig onderzoek. Zulke dingen bestonden immers helemaal niet. Men maakte dan gebruik van een genre waarin wijsheid en symbolisch taalgebruik samengesmeed werden tot een vorm die wij nu als mythe bestempelen. Een mythe verklaart waar de mensen vandaan komen, geeft betekenis aan het heden en biedt perspectief op de zin van het bestaan. Als Genesis 1 een mythe is zoals ik net heb omschreven, dan hoeft dat niets af te doen aan het waarheidsgehalte van het verhaal. God staat aan het begin van de kosmos!

7. De schrijver van Genesis 1 was niet alleen een goddelijk orakel
De algemeen aanvaarde opinie van veel (maar lang niet alle!) evangelischen en reformatorsichen met betrekking tot Genesis 1-3 is gebaseerd is op een ‘enge’ benadering. Die benadering negeert voor een groot deel de menselijke kant van het boek. De schrijver wordt louter als een goddelijk orakel gezien en niet als een zelfstandige auteur met een eigen inbreng met literaire middelen van zijn eigen tijd. Verder wordt de eigen theologie (die op zich niet Gods waarheid is, maar gebaseerd is op een eigen interpretatie van de Schrift) verabsoluteerd. Althans, die indruk krijg ik. Als dat het geval is, hebben deze christenen niets te verliezen en juist veel te winnen door te luisteren naar de wetenschap en te zeggen: misschien is er hier iets waar we wat van kunnen leren. Misschien kunnen we dan zelfs onze theologie bijstellen en onze interpretatiemethode verbeteren.

8. Je mag je bij Genesis 1-3 vrij voelen
Wanneer  de auteur van Genesis 1-3 een bepaalde verklaring geeft voor hoe de dood de wereld binnen kwam en hoe de zonde daarvan de oorzaak is, mogen we daarnaar kijken en zeggen: ‘Ok, we snappen de theologische boodschap hier, maar we weten inmiddels ook meer over hoe de dingen werkelijk gebeurd zijn omdat we wetenschappelijke kennis tot onze beschikking hebben en omdat historisch onderzoek bepaalde zaken aan het licht heeft gebracht.’ We hoeven dus niet alles letterlijk over te nemen van deze auteur, die overigens niet bepaald dom was (in tegendeel, Genesis 1-3 is ongeëvenaard in schoonheid en intelligentie) en die, voor zover wij weten, geïnspireerd was door de Geest van God in het schrijven van deze tekst. Zijn woorden vormen het begin van onze Bijbel. We nemen dus de theologische boodschap van Genesis 1-3 volkomen serieus, terwijl wij ons wel vrij voelen om er een andere mening op na te houden voor wat betreft de precieze feiten van deze mythe. Uiteindelijk zegt die mythe namelijk iets fundamenteels over onze relatie met onze Schepper en de wereld.

9. Adam en Eva geëvolueerd
Er blijven heus wel problemen over bij een aanname van de evolutietheorie, maar wel minder dan wanneer wij de evolutietheorie helemaal afwijzen. Een probleem van de evolutietheorie is bijvoorbeeld hoe men denkt over de aanwezigheid van de dood. Volgens de evolutietheorie is doodgaan altijd al onderdeel geweest van het levensproces op aarde, terwijl volgens Genesis 1-3 de dood wordt geïntroduceerd na de zondeval en dan als straf op de zonde geldt. We kunnen op deze plaats niet ingaan op een uitgebreide exegese die een gedetailleerde harmonisering met de evolutietheorie mogelijk maakt (maar ook bij een letterlijke lezing kun je niet heen om de dood van bijv. flora en darmbacteriën). We kunnen echter wel kort het volgende stellen. De auteur van Genesis 1-3 dacht vanuit zijn positie diep na over de dood en realiseerde dat er iets niet in orde was omdat de beëindiging van ons leven in conflict staat met ons verlangen naar eeuwig leven. Kunnen we dit niet harmoniseren? Je kunt suggereren dat toen de menselijke soort tot ontwikkeling kwam mensen een spanning ervoeren tussen hun onvermijdelijke dood aan de ene kant en hun verlangen naar leven aan de andere kant. Maar hetzelfde zelfbewustzijn dat de basis vormt voor het besef van zo'n spanning was er tegelijk de oorzaak van dat de mensen opstonden in rebellie jegens de Schepper. Met dat in gedachten is het te veronderstellen dat geleidelijk de interpretatie ontstond dat de dood eigenlijk onnatuurlijk is en als straf geldt voor die rebellie, alle immoraliteit en geweld.

10. Ik had ook problemen met evolutie
Mijn persoonlijk weerstand tegen de evolutietheorie was altijd dat wanneer je de evolutietheorie accepteert, de zondeval ‘wegvalt’ waarbij dan redding, vergeving van zonde en Christus niet langer nodig zijn. Zo dacht ik erover totdat ik begon te zien dat volgens de evolutietheorie evolutie leidde tot menselijk zelfbewustzijn en dat zelfbewustzijn leidde tot de mogelijkheid van morele keuze. Deze morele keuze, zo begon ik te begrijpen, leidde (en leidt) zonder uitzondering tot de egoïstische keuze tegen de ander, tegen God en voor het eigen ik. Er is namelijk nog nooit zelfbewustzijn geweest zonder zonde! De opwaartse evolutionaire stap tot mens valt samen met de neerwaartse val in zonde. De zondeval is altijd bij de mens geweest; ook als je gelooft in evolutie! En dus hebben we altijd Jezus nodig. Het is dus helemaal niet zo dat de evolutietheorie het evangelie ontkracht of buitensluit. Nee, de mensheid ontwikkelde sowieso zelfbewustzijn (kennis van goed en kwaad), wat inhoudt dat ze tegelijkertijd in zonde viel, wat inhoudt dat ze door en door verdorven is en redding nodig heeft. Een gezonde integratie van evolutietheorie en theologie helpt ons eens temeer te zien hoe hulpbehoevend we zijn. Het laat zien hoezeer we Jezus Christus nodig hebben.

Zo, dat waren de tien punten. Nogmaals: het spreekt voor zich dat velen mijn zienswijze niet zullen accepteren. Dat hoeft ook niet en is niet primair de intentie van mijn stuk. Ik hoop dat de tien punten, die ik maak, je meer inzicht zullen geven in hoe je als christen vanuit je geloof om kunt gaan met de evolutietheorie. En ik hoop dat het je zal helpen om op een vruchtbare en liefdevolle manier in gesprek te gaan met mensen over de evolutietheorie. Of dat nou je medechristen of je atheïstische buurman is. Hoe dan ook, er is niets in de Bijbel dat ons weerhoudt van een aanname van de evolutietheorie. En de vraag die dan blijft is: waarom luisteren we gewoon niet wat beter naar de wetenschap en, in plaats van alles beter te willen weten, proberen we wetenschap en theologie niet te integreren. Als we dat doen, komt het evangelie beter uit de verf en komt het geloofwaardiger over.

Jos de Keijzer is promovendus aan Luther Seminary in Minnesota (VS).

Bron: CIP

Terug naar frontpage

[student 45]

6. Genesis 1 is een mythe

Genesis 1 een mythe. Ik voel al dat je boos wordt! Laat het me uitleggen. Als ik zeg dat Genesis hoofdstuk 1 tot en met 3 als een mythe wordt beschouwd, dan bedoel ik niet dat het een mythe is in de populaire zin van het woord. Alsof het uit de duim van de auteur is gezogen. Nee, ik bedoel dat het een mythe is zoals mythes functioneerden in het Oude Nabije Oosten. Als iemand een poging wilde doen om te verklaren waar de wereld en de mensheid vandaan kwamen, kon men geen gebruik maken van wetenschap of geschiedkundig onderzoek. Zulke dingen bestonden immers helemaal niet. Men maakte dan gebruik van een genre waarin wijsheid en symbolisch taalgebruik samengesmeed werden tot een vorm die wij nu als mythe bestempelen. Een mythe verklaart waar de mensen vandaan komen, geeft betekenis aan het heden en biedt perspectief op de zin van het bestaan. Als Genesis 1 een mythe is zoals ik net heb omschreven, dan hoeft dat niets af te doen aan het waarheidsgehalte van het verhaal. God staat aan het begin van de kosmos!

Vreemd. In dit boek argumenteert oudtestamenticus prof. dr. M.J. Paul dat Genesis als geschiedschrijving genomen moet worden.

[Thorgrem 430]

Wat is daar vreemd aan? Twee verschillende mensen met twee verschillende meningen.

Zelf zie ik Genesis meer als mythologie.

[Olorin 155]

Vreemd. In dit boek argumenteert oudtestamenticus prof. dr. M.J. Paul dat Genesis als geschiedschrijving genomen moet worden.

Dan heeft die oudtestamenticus kennelijk niet zoveel van geschiedschrijving begrepen.

[Humanist 0]

Gezien de definitie van mythe in punt 6. betekent het niet per se dat de schrijver het niet als geschiedschrijving bedoeld heeft.

[MysticNetherlands 298]

Niet per se nee. Het maakt het wel onaannemelijk.

[PetrusV 0]

Geloven de meeste christenen niet al lang in evolutie? Of anders gezegd, waarom die tien punten? Ik vind ze daarnaast soms een beetje gelijkhebberig, of zelfs neerbuigend, geredeneerd vanuit zijn eigen "evolutionistische" gelijk.

[Quest 90]

Geloven de meeste christenen niet al lang in evolutie? Of anders gezegd, waarom die tien punten? Ik vind ze daarnaast soms een beetje gelijkhebberig, of zelfs neerbuigend, geredeneerd vanuit zijn eigen "evolutionistische" gelijk.

Ik zou zeggen, stel deze vraag eens in staphorst, veenendaal of barneveld. Ik denk dat 80% de evolutie theorie per defintie afwijst, daarvan denkt dan nog eens vrijwel 100% dat de bigbang theorie en het ontstaan van leven gelijk staan aan de evolutie theorie, ze kennen het verschil niet eens.

[Robert Frans 1.653]

Wauw, dacht ik, een handleiding over hoe wij als christenen met voldoende geloof evolutie ter plekke kunnen bewerkstelligen!

Valt dan toch weer een beetje tegen...

[Wietse2 0]

Ik geloof er ook niet in, vroeger trouwens wel gedaan .

[PetrusV 0]

Geloven de meeste christenen niet al lang in evolutie? Of anders gezegd, waarom die tien punten? Ik vind ze daarnaast soms een beetje gelijkhebberig, of zelfs neerbuigend, geredeneerd vanuit zijn eigen "evolutionistische" gelijk.

Ik zou zeggen, stel deze vraag eens in staphorst, veenendaal of barneveld. Ik denk dat 80% de evolutie theorie per defintie afwijst, daarvan denkt dan nog eens vrijwel 100% dat de bigbang theorie en het ontstaan van leven gelijk staan aan de evolutie theorie, ze kennen het verschil niet eens.

Maar wonen de meeste christenen in Staphorst, Veenendaal of Barneveld?

[Davy964 2]

Kijk de film Noah eens, wordt de evolutie, en de oerknal 'Let there be light' dacht ik ook, samengevoegd met de Schepping

Hier schiep God de wezens in de zee, en de volgende dag (kan als stadia gezien worden ipv dagen) gingen de wezens aan land, en God schiep landwezens (indirect dus)

Kijk hier het stukje:

[Quest 90]

Geloven de meeste christenen niet al lang in evolutie? Of anders gezegd, waarom die tien punten? Ik vind ze daarnaast soms een beetje gelijkhebberig, of zelfs neerbuigend, geredeneerd vanuit zijn eigen "evolutionistische" gelijk.

Ik zou zeggen, stel deze vraag eens in staphorst, veenendaal of barneveld. Ik denk dat 80% de evolutie theorie per defintie afwijst, daarvan denkt dan nog eens vrijwel 100% dat de bigbang theorie en het ontstaan van leven gelijk staan aan de evolutie theorie, ze kennen het verschil niet eens.

Maar wonen de meeste christenen in Staphorst, Veenendaal of Barneveld?

wel veel, en ze trekken het percentage van christenen met een aversie tegen de evolutie theorie behoorlijk omhoog.

[PetrusV 0]

Neem de groep "christenen". Dat zijn er 2 miljard. En zet daar tegenover de bevolking van Staphorst, Veenendaal en Barneveld. Zou jij het aandeel van die bevolking binnen de groep "christenen" typeren als "veel"?

Anyway... mijn punt is wel helder denk ik.

[Davy964 2]

Zo zijn er meer steden als Staphorst. Amerikaansen zijn ook aardig conservatief, right?

[PetrusV 0]

Ik dacht dat mijn punt meteen duidelijk zou zijn, maar op deze manier gaat het een hele tijd duren. Ik heb helaas geen tijd om stad voor stad te evalueren in hoeverre men daar moeite heeft met de evolutietheorie.

Dan maar gewoon direct: ik denk dat de meerderheid van de christenen gewoon de evolutietheorie aanvaardt.

[Davy964 2]

Dat denk ik ook inderdaad: 55%.

[PetrusV 0]

Interessant percentage. Heb je daar bewijs voor? Het is voor dit topic wel relevant denk ik, want mijns inziens (ik heb er geen bewijs voor) ontspoort de openingspost al in de eerste zin.

[Davy964 2]

Je weet zelf dat ik dit percentage verzonnen heb, om aan te geven dat ik denk dat er geen grote meerderheid is.

En wat voor bewijs verwacht je als ik het wel echt meende?

Een steekproef? Lijkt me niet effectief met zo'n onderwerp.

[Aer 2]

http://www.cip.nl/artikel/18983/Christe ... n-evolutie

Volgens dit 'onderzoek' omschrijft 20% van de Europese christenen zich als creationist .

[Davy964 2]

http://www.cip.nl/artikel/18983/Christenen-accepteren-evolutie

Volgens dit 'onderzoek' omschrijft 20% van de Europese christenen zich als creationist .

In Amerika is dat waarschijnlijk nog hoger dus.

Ik vind een internetenquête trouwens niet betrouwbaar.Op wat voor site werd dit onderzoek bijvoorbeeld geplaatst? Was daar een grotere kans op evolutionisten of creationisten enzovoorts

[PetrusV 0]

Je weet zelf dat ik dit percentage verzonnen heb, om aan te geven dat ik denk dat er geen grote meerderheid is.

En wat voor bewijs verwacht je als ik het wel echt meende?

Een steekproef? Lijkt me niet effectief met zo'n onderwerp.

Nee, ik wist niet dat je dat verzonnen had. Hoe had ik dat moeten weten?

Maar ook als het een benadering is, of als je denkt dat het geen grote meerderheid is, moet je daar toch je redenen voor hebben lijkt me. I vraag niet om harde cijfers. Argumenten kunnen ook een andere vorm aannemen dan cijfers.

[PetrusV 0]

http://www.cip.nl/artikel/18983/Christenen-accepteren-evolutie

Volgens dit 'onderzoek' omschrijft 20% van de Europese christenen zich als creationist .

Ok kijk, er zijn toch cijfers. 80% dus

[PetrusV 0]

http://www.cip.nl/artikel/18983/Christenen-accepteren-evolutie

Volgens dit 'onderzoek' omschrijft 20% van de Europese christenen zich als creationist .

In Amerika is dat waarschijnlijk nog hoger dus.

Ik vind een internetenquête trouwens niet betrouwbaar.Op wat voor site werd dit onderzoek bijvoorbeeld geplaatst? Was daar een grotere kans op evolutionisten of creationisten enzovoorts

Het onderzoekje steunt wel mijn vermoeden (weer even ontopic), namelijk dat dit artikel zich richt tot een kleine minderheid van de christenen (vermoedelijk vooral orthodox gelovig), maar doet alsof het een representatief beeld geeft van de meerderheid van de christenen.

[Aer 2]

http://www.cip.nl/artikel/18983/Christenen-accepteren-evolutie

Volgens dit 'onderzoek' omschrijft 20% van de Europese christenen zich als creationist .

In Amerika is dat waarschijnlijk nog hoger dus.

Ik vind een internetenquête trouwens niet betrouwbaar.Op wat voor site werd dit onderzoek bijvoorbeeld geplaatst? Was daar een grotere kans op evolutionisten of creationisten enzovoorts

Daarom zet ik ook onderzoek tussen haakjes . Helaas kan ik het artikel niet op het ND vinden, anders kon je echt bekijken of het een degelijk onderzoek was.

Nieuwsbericht op usatoday: http://content.usatoday.com/communities ... AYaEokayc0