Respect voor de geschiedenis

[Robert Frans 1.653]

Het staat mij steeds meer tegen hoe veel mensen over de geschiedenis oordelen ten opzichte van nu. En niet alleen door niet-gelovigen, maar ook door gelovigen. Het begon eigenlijk al met zoiets banaals als dat verbod op onverdoofd slachten (waar dit topic dus níét over gaat). Onverdoofd slachten werd ineens als barbaars beschouwd, terwijl mensen al millenialang gewoon zo dieren slachten en toen echt niet onvriendelijker voor hun beesten waren als nu. Integendeel, zou ik haast zeggen. Ik begon toen na te denken en het viel mij op dat wij westerlingen nogal eens een hoge dunk van onszelf hebben. Zo werden vrijwel alle landen al eeuwenlang door koningen of keizers geregeerd en zijn daardoor ook onder meer behoorlijk welvarende samenlevingen opgericht. Maar nu hebben we democratie en is zo'n monarchie ineens ouderwets, totalitair en absoluut. Ineens lijken ál die beschavingen het helemaal verkeerd te hebben gedaan, zien we enkel de nadelen van zo'n monarchie en vooral niet de nadelen van een democratie.

Ook wordt er vaak buitengewoon respectloos gesproken over bijvoorbeeld de jaren vijftig in dit land. Onze voorouders zouden maar een bekrompen, verstikkende moraal hebben nageleefd, met alleen maar angst voor de hel en een intens burgerlijk bestaan. Een ingetogen, kuis en hard werkend bestaan heet dan "calvinistisch" en calvinisme is ineens slecht. Dat deze mensen vlak na een zekere oorlog het land moesten opbouwen en daarom juist verlangden naar rust, stabiliteit en vrede, dat wordt dan maar even vergeten. Er wordt over het hoofd van onze voorouders soms gespot en geoordeeld over die tijd en ook bijvoorbeeld de middeleeuwen komen er niet best vanaf. Ze waren het hoogtepunt van de Europese kunst, cultuur en wetenschap, maar men wil enkel de donkere kanten van die tijd tot in het overdrevene accentueren tot overdrijven. Wetenschap schijnt ineens pas te hebben bestaan na Darwin, de Kerk was vooral een angstaanjagend en oorlogvoerend instituut en natuurlijk mocht helemaal niemand de Schrift lezen totdat de verlichte Luther opkwam. Ook binnen vooral moderne kerkgemeenschappen worden eeuwenoude christelijke normen en waarden, zonder enige eerbied voor hetgeen vele heiligen heeft gecreëerd, zomaar aan de kant geschoven en afgedaan als wettisch.

Nu gaat het mij hier op geen enkele wijze om het verheerlijken of romantiseren van de "goede oude tijd." Deze moderne tijd kent verschillende goede verworvenheden die men toen nog niet had en daar mogen we zeer dankbaar voor zijn. Het gaat mij er enkel om dat we ons eens wat meer bescheiden opstellen ten opzichte van de vele culturen, gewoonten en geloofsuitingen uit vroegere tijden. Onze samenleving is ook lang niet volmaakt en kent ook genoeg misstanden waar een middeleeuwer weer werkelijk van zou gruwen. Het gaat erom dat we met meer respect en met meer mildheid zouden moeten spreken over onze voorouders, over de talloze gelovigen die door de eeuwen heen ons veel hebben mogen leren en de Kerk hebben doen ontwikkelen tot wat zij nu is. Ook in de middeleeuwen en ook in de jaren vijftig zijn er vele heiligen opgestaan, was het geloof doordrongen in het dagelijks leven, dus God moet toch wel zijn zegen ook aan die tijden hebben gegeven. Alleen daarom al verdienen deze gelovigen en de geloofsbelevingen en culturen uit die tijden áltijd een open, ontspannen en positieve blik.

In plaats van op deze "oude gelovigen" af te geven, zouden we juist veel van ze moeten leren, zodat we niet in dezelfde valkuilen vallen als zij deden. Er is door deze geloofshelden ontieglijk veel geschreven over het omgaan met werelds vermaak, de onverbrekelijkheid van het huwelijk en zo diens meer. We zouden ons denk ik veel ellende, oppervlakkigheid en twijfels kunnen besparen als we voor hun raadgevingen, adviezen en geboden zouden openstaan en niet enkel zouden doen wat wij zelf prettig of wat dan ook vinden. Gelukkig zijn er nog traditionele kerkgemeenschappen die deze eeuwenoude normen en waarden aanhangen, zowel in katholieke als protestantse kringen. Zij weten vaak véél over de menselijke geest in relatie tot God en over hoe je het geloof op rustige, bescheiden, maar wel voldoende opvallende en zeer praktische wijze gestalte kunt geven. Zij weten vaak beter dan wij hoe je het wereldse het beste kunt vermijden en hoe het onverbrekelijke huwelijk echt onverbrekelijk kan blijven. Volmaakt zijn ze natuurlijk niet, maar dat zijn wij ook totaal niet, dus dat is geen excuus voor ons om het wiel opnieuw uit te willen vinden en zomaar af te geven op hen.

Stelling:

We mogen wel een heel stuk bescheidener zijn over onze rol in de geschiedenis en een heel stuk respectvoller over hen die ons in het geloof zijn voorgegaan.

[Ursa 1]

Ik kan me - uiteraard - van harte vinden in zowel de OP als de stelling. Het is voor mij al langer een ergernis hoe mensen omgaan met het verleden. Hoe meer je leert over situaties en gebeurtenissen in het verleden, hoe meer je er achter komt dat a) de meeste aannames gewoon niet kloppen of onvolledig zijn, en dat vergelijkingen überhaupt problematisch zijn, omdat het verleden gewoonweg anders is. Zo'n vergelijking doet aan geen van beide tijden recht; het verleden noch het heden.

De manier waarop hedendaagse mensen naar het verleden of elementen en perioden uit het verleden kijken is wel interessant vanuit het oogpunt van de historicus. Ten eerste is het natuurlijk überhaupt de geschiedbeoefening zelf, want dat is al vanuit het heden naar het verleden kijken en patronen leggen etc. Ten tweede omdat hoe men naar het verleden kijkt meer zegt over het heden dan over het verleden. Geschiedbeoefening is identiteitsbepaling. Als persoon, als groep, als land. Je kijkt naar het verleden, en je denkt je met dingen te identificeren, of juist niet. Het verleden is de context van het heden, en de hedendaagse mens plukt daaruit wat hij kan gebruiken.

Eén van de manieren om je beter over jezelf te voelen is om af te geven op anderen, of op vroeger. Het tweede is eigenlijk nog makkelijker, want 'vroeger' kan zich moeilijk verweren (gelukkig zijn daar de historici). Van de jaren '50 wordt bijvoorbeeld een karikatuur gemaakt omdat men zijn eigen vrijheid waardeert en zich daarin misschien bedreigd voelt. Als een kabinet die vrijheden wil inperken, dan ademt zo'n kabinet al gauw een 'spruitjeslucht', oftewel: wordt vergeleken met een karikatuur van een eerdere tijd.

En daar is weinig aan te doen. Zo worden mythes gevormd. Hoe men terugkijkt op het verleden, wordt gevormd door de eigen waarden en normen. Daarvoor kan het verleden een rechtvaardiging zijn. Het is ook niet per se goed of slecht, maar van alle tijden. Net als de ene tijd niet per se beter is dan de andere.

[Michiel 14]

Stelling:

We mogen wel een heel stuk bescheidener zijn over onze rol in de geschiedenis en een heel stuk respectvoller over hen die ons in het geloof zijn voorgegaan.

Door de loop van de tijd gaat ook veel kennis verloren. We weten veel uit het verleden, maar de mens gaat uit van een doorontwikkeling en dat we het nu per definitie beter hebben dan in het verleden. Dat is niet een trend van deze tijd, maar van alle tijd en stuwt die ontwikkeling ook verder. Of de ontwikkeling van het gedachtengoed de juiste kant opgaat is natuurlijk een vraag van andere orde.

[Annatar 0]

Sinds een een paar eeuwen is het respect voor de geschiedenis flink toegenomen in de Westerse wereld. Als je ziet met welke zorg er omgesprongen wordt met monumenten en hoeveel musea er bestaan geeft dat wel aan dat men aandacht besteed aan het verleden. In vroeger tijden was het denk ik minder evident om oude gebouwen te sparen en was men meer dan nu gericht op de eigen tijd.

Als je bijvoorbeeld kijkt naar het Pantheon in Rome, een uniek en prachtig bouwwerk, dan is het natuurlijk zo dat deze is blijven bestaan onder christelijke heerschappij maar dat er wel het nodige aan is verbouwd en gesloopt. Het meest trieste voorbeeld is waarschijnlijk dat het goud in het voorportaal van het Pantheon eruit is gesloopt en is omgesmolten voor de nieuwe (huidige) Sint-Pieter. Tot op de dag van vandaag ziet dat deel van dat verder indrukwekkende Pantheon er dus nogal sjofel uit.

De bouw van deze Sint-Pieter heeft er ook voor gezorgd dat de oorspronkelijke constantijnse Sint-Pieter niet langer bestaat. Ze zijn dus nu bezig met die werkzaamheden onder de Sint-Pieter en het toegankelijk maken van de Scavi met het vermeende graf van Petrus en de oude Romeinse necropolis. Maar dat, dat dus nu gebeurd is weer een blijk van de huidige interesse in het verleden.

Een ander voorbeeld uit Rome zijn de vroeg-christelijke basilieken die zich vaak kenmerkten door hun sobere en ingetogen stijl. Maar als je eens naar de basiliek van Santa Maria Maggiore gaat kijken dan zul je zien dat het oorspronkelijke sobere plafond volledig onzichtbaar is geworden door een barok cassetteplafond dat gemaakt is van omgesmolten Indianengoud en overdekt is met het familiewapen van de familie Borgia. Dat het oorspronkelijke plafond uit de klassieke tijd stamt en is gemaakt door een van de eerste generaties christenen leek de mensen van toen niet echt te boeien.

Zo zijn er ontelbare voorbeelden doorheen de Europese geschiedenis waarin oude gebouwen moeten wijken voor nieuwe inzichten. De gotische kathedralen die we nu veelal in Zuid-Europa hebben zijn mooi maar de oudere Romaanse kathedralen die ervoor stonden zijn veelal gewoonweg gesloopt om plaats te maken voor de nieuwere. Het feit dat de gotische kathedralen nu zo goed onderhouden worden komt voort uit het besef van de mens van nu om zorg te dragen voor haar erfgoed.

Ik ben het dus met je eens dat we de geschiedenis en de mensen voor ons moeten respecteren. Ik denk alleen dat je niet moet vergeten dat, dat een inzicht is dat die mensen voor ons veelal zelf niet hadden.

[Josephina 0]

Ik heb eigenlijk niet het idee dat mensen erg negatief zijn over de geschiedenis, maar vooral over de generaties die ons net voorgegaan zijn. Dat is iets dat je eigenlijk altijd ziet gebeuren doorheen de geschiedenis. Mensen geven af op hetgeen dat voorbij is en komen dankzij dat wat er in het nabije verleden gebeurd is tot nieuwe inzichten.

[Olorin 155]

het hangt er een beetje vanaf. Verlichtingsfilosofen worden door bepaalde groepen op handen gedragen en het zelfde geldt voor Griekse filosofen en personen uit de Italiaanse Renaissance. Terwijl de middeleeuwen maar troep was.

En andersom heb je trouwens ook van die groepen.

En zoals zo vaak zijn het nogal geromantiseerde eenzijdige voorstellingen en zijn het meer eigen bedenksels die in de geschiedenis worden ingelegd. Wat dat betreft is de geschiedenis net de bijbel: met een beetje puzzelen, selectief lezen en het weg laten van de context ondersteunt het iedere opvatting.

[Propje 0]

Een ingetogen, kuis en hard werkend bestaan heet dan "calvinistisch" en calvinisme is ineens slecht.

idd.. erg herkenbaar.. het misb ruik van het woord 'calvinistisch' door mensen die geen idee hebben waar ze t over hebben is zwaar irritant!