Bevrijdingstheologie

[Annatar 0]

In de katholieke Kerk is er vorige eeuw een grote discussie geweest rond de bevrijdingstheologie. Dit is een stroming in de theologie die zich sterk heeft laten beïnvloeden door het socialisme. Men geloofde dat zoals Aristoteles als heidens filosoof de theologie der Middeleeuwen heeft bepaald zo ook de atheïstische Karl Marx de theologie van de moderne tijd zou kunnen bepalen.

Concreet komt het erop neer dat de nadruk wordt gelegd op kernbegrippen als menslievendheid, solidariteit en radicaliteit. In de bevrijdingstheologie staat Christus' menslievendheid centraal en volgens haar aanhangers heeft dit niet louter metafysische implicaties maar vooral politiek-maatschappelijke.

Een belangrijk boegbeeld van de bevrijdingstheologie is aartsbisschop Óscar Romero die sociaal bewogen was en opkwam voor de onderklasse van zijn land. Tijdens de Mis werd hij door een fascistisch doodseskader vermoord.

Vanuit het Vaticaan is altijd grote kritiek op deze beweging gekomen. Paus Johannes Paulus II had nare ervaringen met het communisme in Polen en zag een huwelijk tussen het christendom en het socialisme als onmogelijk. Ook paus Benedictus XVI heeft zich als kardinaal en later als paus altijd fel tegen deze vorm van theologie verzet. Volgens hem ondermijnt de theologie het geloof in de objectieve en bovennatuurlijke Christus door haar horizontale oriëntatie en egalitaire zienswijze.

Wat vinden jullie? In hoeverre zou het christendom politiek-maatschappelijke implicaties moeten hebben? Is het mogelijk om zowel socialist als christen te zijn? Is deze beweging is een "karikatuur van" of een "terugkeer naar" het oorspronkelijke evangelie?

[Eulogía 0]

Ik heb gestemd: Anders.

In eerste instantie ben ik het met die pausen eens, maar er zijn ook nuances.

Socialisme/communisme zijn systemen die (in potentie) gevaarlijk zijn. Systemen brengen geen heil. Alleen Jezus Christus brengt heil.

Maar er zijn wel kenmerken van het socialisme/communisme die overeenkomen met boodschappen in de Bijbel.

Het is alleen gevaarlijk om sociale / gemeenschapssystemen te praktiseren buiten Jezus Christus om.

Het is goed als de kerk een rol vervult voor armen en als christenen vrijgevig zijn, delen en elkaar helpen.

[Annatar 0]

Ik denk dat het probleem ook niet zo speelt in bijvoorbeeld charismatische gemeenten. Ik denk dat een van de gevolgen van het te sterk indammen van de bevrijdingstheologie de opkomst van de pinkstergemeenten in Latijns-Amerika is.

Het werd katholieke geestelijken moeilijk gemaakt om zich te profileren als helpers van de sociale onderlaag en die voelde zich dus achtergesteld door de katholieke Kerk. Charismatische missionarissen zijn in dat gat gesprongen. Althans dat is een theorie van mij.

[Eulogía 0]

Aha. Niet dat ik het wil weerspreken, maar ik had er alleen een ander beeld bij. Ik dacht dat katholieken altijd wel veel deden aan liefdadigheid, het geven van onderwijs enz. aan de bevolking.

[Annatar 0]

Quote:

Op vrijdag 07 januari 2011 16:01:42 schreef Eulogía het volgende: Aha. Niet dat ik het wil weerspreken, maar ik had er alleen een ander beeld bij. Ik dacht dat katholieken altijd wel veel deden aan liefdadigheid, het geven van onderwijs enz. aan de bevolking.

Dat klopt zeker denk ik. Maar ik denk dat er in bepaalde politieke klimaten een zekere spanning kon ontstaan. Een voorbeeld zijn ook de "priester-arbeiders" in Frankrijk. Zie link

[Raido 0]

Socialisme is een isme, het christendom een religie, beide 'verklarende systemen' die beide een verschillende verklaring geven. Je kunt ze dus niet beide aanhangen, wel een nieuwe versie maken. Die elementen van het één en het ander bevat. Een christelijk politieke visie heeft geen socialisme nodig. Dat wil niet zeggen dat ik pleit voor een bevrijdingstheologie, hooguit voor een christensociale politieke stroming

[Hongerige Wolf 0]

Ik ben niet zo'n fan van bevrijdingstheologie in zeer strikte zin, en wel omdat dat (meen ik) sterk is gefundeerd op subjectieve beleving. Kijk maar naar feministische theologie, wat eigenlijk ook een vorm van bevrijdingstheologie is. De openbaring komt senkrecht von Oben, om Karl Barth maar eens aan te halen. Op zich heb ik niks tegen socialisme verder, en ook niet tegen religieuzen die zich met politiek en maatschappelijke wantoestanden. Graag zelfs.

[Jyoti 0]

Ik heb langs de ene kant wel behoorlijk wat sympathie voor bevrijdingstheologieën (want naast de Latijns-Amerikaanse bevrijdingstheologie heb je ook een hoop andere invalshoeken, van feministische theologie en zwarte theologie tot de dalit- en adhivasi-theologieën in India) omdat ze in een context van sociale ongelijkheid die helaas ook ondersteund of in stand gehouden werd vanuit kerkelijke milieus de boel flink wakker schudden en wijzen op het radicale karakter van een evangelie dat de status quo danig in vraag durfde stellen. Als ik me een beeld probeer te vormen van Jezus en het allervroegste christendom, kan ik er persoonlijk niet omheen dat daar een sterk aspect in zit van opkomen voor zij die arm en onderdrukt zijn. Wanneer dat naar de achtergrond verdwijnt in een christendom dat zich te comfortabel nestelt in een wereld vol ongelijkheid, hebben mensen en stromingen die dat weer op de voorgrond brengen denk ik wel hun nut. Langs de andere kant is het ook maar de vraag of de bevrijdingstheologen destijds hun doel wel bereikt hebben aangezien de allergische reactie op alles wat bevrijdingstheologie kon zijn, waarschijnlijk niet bepaald bevorderlijk werkte. Maar dat het thema van de positie van de kerk ten aanzien van ongelijkheid en onderdrukking in de concrete, hedendaagse realiteit destijds wel duidelijk op de agenda kwam, lijkt me op zich een goede zaak.

Waar ik me wel vragen bij stel, is of het goed is om dat thema al te sterk te verbinden met een politieke voorkeur. Enerzijds ben ik er enorm van overtuigd dat het evangelie handen en voeten moet krijgen in de concrete werkelijkheid en niet moet blijven steken in vage algemeenheden, anderzijds vind ik het ook belangrijk dat het evangelie altijd meer is dan wat vertaald kan worden in een politieke beweging die sterk contextgebonden is. Ik zie bevrijdingstheologie misschien wat te makkelijk doorslaan in een zodanig tijd- en plaatsgebonden beweging die geen boodschap meer heeft met een verderstrekkende relevantie. Wat ik ook een risico vind, is dat Christus in bepaalde sterk doorgedreven bevrijdingstheologie zodanig geïdentificeerd wordt met een bepaalde bevolkingsgroep dat Zijn boodschap niks meer te bieden heeft aan iedereen die niet arm/zwart/vrouw/kasteloos/... is.

[Annatar 0]

De kanttekeningen die je bij de bevrijdingstheologie plaats vind ik zeer relevant. Ik denk dat dat ook het probleem is van alle theologische stromingen die zich in meer of mindere mate beroepen op de "historische Jezus". Het is iedere de claim dat de gevestigde kerk of de orthodoxie Jezus verkeerd heeft gezien en dat hun theologie dan een terugkeer is naar die oorspronkelijke Jezus. Zo krijg je inderdaad Jezus als feminist, Jezus als socialist etc.

De andere kant is dat dit binnen conservatieve kringen natuurlijk ook vaak aan de hand is. Het feit dat conservatieve christenen in de VS onder de leus "God bless America" allerlei bedenkelijke handelingen sanctioneren maakt van Jezus ook een Amerikaanse patriot. Of het feit dat bepaalde conservatieve katholieke bewegingen zich erg sterk identificeren met politieke en sociale elites maakt Jezus voor hen ook tot een waarborg voor de gevestigde maatschappelijke hiërarchie. Net als bijvoorbeeld de Oost-Romeinse keizers zichzelf ook zagen als vertegenwoordigers van Christus op aarde en daarmee ook beweerden dat Jezus een monarchist was.

In die zin brengt geloof in een Persoon als vanzelf een zekere projectie van jezelf op die Persoon met zich mee. Het probleem denk ik alleen dat conservatieve stromingen minder snel bevraagd worden over die projectie waardoor ze het vaak niet doorhebben. Wat dat betreft is het goed dat er bewegingen zijn die radicaal andere klemtonen leggen en zo het "gemakzuchtig establishment" bevragen.

[Jyoti 0]

Ben ik helemaal met je eens. Ik zeg al maar gelijk dat ik me hier op glad ijs beweeg omdat ik er echt te weinig over weet hoor, maar zou het kunnen dat de vorige paus door zijn eigen achtergrond (begrijpelijk) zodanig gevoelig was voor de risico's van linkse ideologieën dat er een beetje een blinde vlek was voor de even reële risico's langs de andere zijde? En dat onder die invloed er in de "mainstream" van de kerk er een klimaat ontstond waarin mogelijke vermenging van socialisme en christendom onder de loep gelegd werden terwijl personen en groeperingen die Christus voor de rechts-conservatieve kar spannen die aandacht niet kregen?

[Annatar 0]

Ik denk dat het verschil is dat er nooit echt een rechtse politieke beweging is geweest die zich expliciet op Christus beriep. Je hebt natuurlijk wel genoeg katholieken gehad die een rechtse dictator steunde, zoals Franco in Spanje, maar dat was dan vooral uit angst voor het communisme.

Van een theologische onderbouwing voor bijvoorbeeld het fascisme heb ik nooit gehoord. Ongetwijfeld heb je altijd wel een paar figuren die wel met zo'n theologie op de proppen komen maar er is voor zover ik weet nooit een dergelijke beweging geweest.

[Annatar 0]

Admod note: Offtopic berichten verwijderd. Gelieve het een beetje relevant en concreet te houden.

[Jyoti 0]

Ja, daar heb je wel weer gelijk in, echt een rechtse tegenhanger heb je nooit gehad dus dan is de nood om zich theologisch sterk uit te spreken vanzelfsprekend minder groot.

[Olorin 155]

Quote:

Op vrijdag 07 januari 2011 15:26:19 schreef Bonaventura het volgende: Wat vinden jullie? In hoeverre zou het christendom politiek-maatschappelijke implicaties moeten hebben? Is het mogelijk om zowel socialist als christen te zijn? Is deze beweging is een "karikatuur van" of een "terugkeer naar" het oorspronkelijke evangelie?

Het christendom heeft een maatschappijbeeld en daardoor denk ik zelf ook politiek-maatschappelijke implicaties. Ik denk niet dat de bijbel voorziet in een politiek manifest, maar wel dat het christendom voorziet in een moreel-ethisch kader waaruit je politiek kunt bedrijven. Wat overigens best kan betekenen dat de praktische uitwerkingen je brengt bij een seculiere partij vol mensen met deels een ander fundament.

Wat christen en socialist betreft: De vraag die mij opkomt is wat socialisme dan precies is. Voor dat Marx er was bestond het al en toen Marx er was waren er verschillende varianten. Marx is een belangrijke, zeker in het systematiseren, maar hij is niet de enige, ook al is hij natuurlijk wel een hele belangrijke. Je kunt denk ik wel stellen dat in er periode rond Marx er drie soorten socialismes ontstonden: eentje met een lang systeem denken die een revolutie verwachtte. Deze is er naar ik weet nooit geweest. Lenin besloot het toen maar een handje te helpen en Mao besloot het nog anders te doen.

De tweede beweging probeerde het via democratie stapje voor stapje te veranderen. Dit is deels gelukt, pvda is een partij met wortels in de beweging en het sociaal vangnet en de verzorgingsstaat danken we mede dankzij deze beweging. De derde groep zijn de vakbonden.

Als we kijken naar wat socialisme op de dag van vandaag is, dan zijn die systeemdenkers die op de revolutie wachten gedesillusioneerd en gemarginaliseerd, bestaan de politieke partijen nog, maar lijken ze de socialistische ideologie deels kwijt te zijn en zijn vakbonden iets wat er bij hoort. Marxisme in de wetenschap is ook enerzijds gemarginaliseerd, maar anderzijds heeft het wel invloed gehad op de huidige wetenschappelijke paradigma's. Het zelfde is denk ik politiek een beetje gebeurd. Socialisme heeft de samenleving beïnvloed, maar niet zoals Marx het had bedoeld, maar als een beweging die tot een synthese heeft geleid. Dat is denk ik deels de triomf van het socialisme, maar tegelijk haar ondergang geweest.

Wat bedoelen we dan nu met socialisme? In Nederland krijg ik de indruk dat men vaak aan het ism denkt van Marx, of aan het communisme van de 20ste eeuw. In België, de EU en ik denk ook Engeland is socialisme ook sociaal democratie volgens mij, groepen die al tijden geleden afstand genomen hebben van het marxisme en dergelijke ism's. De ism's zijn denk ik grotendeels dood in onze tijd. Pvda, groenlinks en de sp hebben hun wortels in die beweging liggen, maar socialistisch in de zin van de 19e eeuwse ism's zijn ze niet meer.

Ik denk dat christen en 19e eeuwse marxistische socialist (of voor mijn part liberaal) een beetje moeizaam kan gaan. Dan kom je in de knoei met wereldbeschouwelijke visies en maatschappelijke elementen die kunnen botsen. Hoewel ik wel sympathie heb voor deze beweging die de emancipatie van arbeiders wilde bevorderen. Maar ook al botst een wereldvisie de de jouwe, dat wilt niet zeggen dat je niks van elkaar kunt leren of niet samen kunt optrekken op de punten waar je wel met elkaar overeen komt.

Als ik kijk naar de dag van vandaag, dan is veel wat mainstream is en zich socialistisch noemt of ergens historisch er van af stamt, niet 100% het zelfde als wat je in het communistisch manifest tegenkomt.

Wat dát betreft denk ik ook best dat je best als christen lid kunt zijn van de pvda (nl), sp.a en de SP. Uiteraard kun je redenen hebben niet op ze te stemmen (net zoals er ook redenen zijn niet op andere partijen te willen stemmen), maar niet ómdat ze socialistisch zijn en kerken zich bijna een eeuw geleden zich daar tegen uitgesproken hebben...Denk ik...

Wat bevrijdingstheologie betreft: daar is al het een en ander hier over gezegd door mensen die er meer vanaf weten dan ik.

[Jyoti 0]

Ok, interessant enzo, maar volgens mij is de vraag of je als christen ook socialist kan zijn nog een andere vraag dan de vraag of een christelijke socialistische theologie zinvol is.