Tien Geboden in verschillende tradities

[Ursa 1]

De Tien Geboden, de klassieke hoofdgeboden van de Joodse wet. Vanmiddag had ik een preek over het eerste en tweede gebod, op basis van de Heidelbergse Cathechismus zondag 34 & 35. De predikant besteedde ook wat aandacht aan de volgorde en betekenis van de Tien Geboden in verschillende tradities, waarbij hij de Joodse, Katholieke/Lutheraanse, Orthodoxe en Hervormde visies onderscheidde. In dit topic wil ik het hebben over die verschillende indelingen van de Tien Geboden, de betekenis daarvan en überhaupt het belang van de Tien Geboden binnen het geloof. Dit lijkt mij zeer interessant aangezien we van elke genoemde stroming wel enkele vertegenwoordigers aanwezig hebben.

Nu eerst de tekst: Exodus 20:1-17 (zie ook Deut. 5:6-21)

1 Toen sprak God deze woorden:

2 ‘Ik ben de HEER, uw God, die u uit Egypte, uit de slavernij, heeft bevrijd.

3 Vereer naast mij geen andere goden.

4 Maak geen godenbeelden, geen enkele afbeelding van iets dat in de hemel hier boven is of van iets beneden op de aarde of in het water onder de aarde. 5 Kniel voor zulke beelden niet neer, vereer ze niet, want ik, de HEER, uw God, duld geen andere goden naast mij. Voor de schuld van de ouders laat ik de kinderen boeten, en ook het derde geslacht en het vierde, wanneer ze mij haten; 6 maar als ze mij liefhebben en doen wat ik gebied, bewijs ik hun mijn liefde tot in het duizendste geslacht.

7 Misbruik de naam van de HEER, uw God, niet, want wie zijn naam misbruikt laat hij niet vrijuit gaan.

8 Houd de sabbat in ere, het is een heilige dag. 9 Zes dagen lang kunt u werken en al uw arbeid verrichten, 10 maar de zevende dag is een rustdag, die gewijd is aan de HEER, uw God; dan mag u niet werken. Dat geldt voor u, voor uw zonen en dochters, voor uw slaven en slavinnen, voor uw vee, en ook voor vreemdelingen die bij u in de stad wonen. 11 Want in zes dagen heeft de HEER de hemel en de aarde gemaakt, en de zee met alles wat er leeft, en op de zevende dag rustte hij. Daarom heeft de HEER de sabbat gezegend en heilig verklaard.

12 Toon eerbied voor uw vader en uw moeder. Dan wordt u gezegend met een lang leven in het land dat de HEER, uw God, u geven zal.

13 Pleeg geen moord.

14 Pleeg geen overspel.

15 Steel niet.

16 Leg over een ander geen vals getuigenis af.

17 Zet uw zinnen niet op het huis van een ander, en evenmin op zijn vrouw, op zijn slaaf, zijn slavin, zijn rund of zijn ezel, of wat hem ook maar toebehoort.’

(vertaling: NBV)

Volgens mijn predikant waren dit de volgende visies:

Judaïsme: vs. 2 is het eerste gebod. Bij de andere visies is dat 'slechts' de aanhef. Verzen 3 t/m 6 vormen het tweede gebod.

Vragen:

* Welke betekenis heeft het eerste gebod binnen het Judaïsme? Hoe belangrijk is het?

* Welke betekenis hebben de Tien geboden binnen het Judaïsme? Staan ze 'boven' de andere 603 wetten?

Katholicisme/Lutheranisme: het eerste gebod is vers 3-6: Gij zult geen andere goden aanbidden en geen beelden maken om die te aanbidden. De katholieke visie maakt onderscheid in wat andere visies het tiende gebod noemen: 'Gij zult niet begeren uws naasten vrouw' en 'Gij zult niet begeren uws naasten huis etc.'

Vragen:

* Volgens mijn predikant leidde de aanwezigheid van twee geboden over huwelijk en begeren er toe dat daar binnen de RKK een negatief beeld op kwam te liggen (dit stuk was in zijn preek wat wazig, niet goed uitgewerkt). Wat betekent het negende gebod voor katholieken?

* Hoe belangrijk zijn de Tien geboden voor katholieken?

Orthodoxen/Gereformeerden: maken onderscheid tussen vers 3 en 4-6: eerste en tweede gebod. Maken geen onderscheid binnen het tiende gebod.

Vragen:

* Wat is de orthodoxe visie op het tweede gebod?

* Hoe belangrijk zijn de Tien geboden voor Orthodoxen?

* Waarop baseren Hervormden/Gereformeerden dat dit de juiste uitleg van de Tien Geboden is? Waarom niet de Joodse of Katholieke visie?

- Over het belang van de Tien geboden binnen de gereformeerde traditie zal ik zelf het een en ander bijdragen.

[Ursa 1]

Binnen de Gereformeerde traditie spelen de Tien Geboden een grote rol. In ieder geval in mijn kerk, de Geref. Kerken (vrijgemaakt) wordt nog iedere week 'de wet' gelezen in de ochtenddienst (inclusief varianten en modernere versies). In de Heidelbergse Cathechismus (HC) worden de Tien Geboden aangehaald als leidraad voor het nieuwe leven in Christus (zondagen 34 t/m 44). Zie: http://members.home.nl/a.janssen/evangelie/hc.html In de HC zie je al een veranderende vertaling van de Tien Geboden, die ik op een later moment per gebod wil behandelen. In feite kun je stellen dat elke mogelijke betekenis van een gebod besproken wordt. Maar daarover dus later meer.

[Olorin 155]

Wat betekent het negende gebod voor katholieken?

Je bedoelt katholieke telling?

In de RK catechismus staat er een passage over:

http://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index ... =1&id=1382

Kort samengevat bedoelen ze er volgens mij dat je enerzijds niet op een vrouw van een ander gaat azen, of een andere vrouw terwijl je getrouwd bent.

Anderzijds is een algemene oproep voor kuisheid, matigheid en gepaste schaamte. Daarmee bedoelen ze (als ik op de tekst afga) dat je respect hebt voor elkaar, dat seks binnen het huwelijk hoort, dat je je niet te exhibitionistisch gaat kleden op straat, of juist verlekkerd erna gaat kijken en men heeft ook kritiek op de seksuele lading van bepaalde reclame dat van op tv en internet.

* Hoe belangrijk zijn de Tien geboden voor katholieken?

Ze spelen een enorme prominente rol spelen in de RK Catechismus. Ze worden oa. de samenvatting van de wet van God genoemd. De geboden krijgen hun volle betekenis in het verbond.

Hier staat wel een stukje er over. http://www.rkdocumenten.nl/rkdocs/index ... =1&id=1329

2054

581

Jezus heeft de Tien Geboden hernomen, maar Hij heeft ook getoond hoe de kracht van de Geest in de letter doorwerkt. Hij heeft een gerechtigheid gepredikt "die uitgaat boven die van de schriftgeleerden en de Farizeeën" (Mt. 5, 20) en ook boven die van de heidenen. 3 Hij heeft alle verplichtingen van de geboden ontvouwd. "Gij hebt gehoord, dat tot uw voorouders gezegd is: gij zult niet doden... Maar lk zeg u: al wie vertoornd is op zijn broeder zal strafbaar zijn voor het gerecht" (Mt. 5, 21-22).

2055

129

Wanneer men Hem de vraag stelt: "Wat is het voornaamste gebod in de wet?" (Mt. 22, 36), antwoordt Jezus: "Gij zult de Heer uw God beminnen met geheel uw hart, geheel uw ziel en geheel uw verstand; dit is het voornaamste en eerste gebod. Het tweede, daarmee gelijkwaardig: gij zult uw naaste beminnen als uzelf. Aan deze twee geboden hangt heel de wet en de profeten" (Mt. 22, 37-40). 4 De Tien Geboden moeten dus verklaard worden in het licht van dit dubbele en unieke gebod van de liefde die de vervulling is van de wet:

"Want de geboden: gij zult niet echtbreken, niet doden, niet stelen, niet begeren, en alle andere kan men samenvatten in dit éne woord: bemin uw naaste als uzelf. De liefde berokkent de naaste geen enkel kwaad. Liefde vervult de gehele wet." (Rom. 13, 9-10)

Ik denk dat dit ongeveer wel samengevat de visie van de RKK is:

2068 Het Concilie van Trente leert dat de christenen de Tien Geboden moeten onderhouden en dat ook de gerechtvaardigde mens daartoe verplicht is. En het Tweede Vaticaans Concilie bevestigt dit: "Als opvolgers van de apostelen ontvangen de bisschoppen uit de handen van de Heer (...) de zending om alle volkeren te onderwijzen en aan alle schepselen het Evangelie te verkondigen, opdat alle mensen, door het geloof, het Doopsel en het onderhouden van de geboden, de zaligheid zouden verwerven.

[Cyrillisch 0]

Orthodoxen/Gereformeerden: maken onderscheid tussen vers 3 en 4-6: eerste en tweede gebod. Maken geen onderscheid binnen het tiende gebod.

Vragen:

* Wat is de orthodoxe visie op het tweede gebod?

Dat er geen afgodsbeelden gemaakt mogen worden en dat je ook geen afgodsbeelden mag aanbidden. Afbeeldingen mogen wél gemaakt worden (Exodus 25:17-22 en Exodus 37:6-7).

Iconen, afbeeldingen van Christus en de heiligen, worden dan ook niet vereerd met de aanbidding van latreia, die alleen voor God bestemd is, maar met de relatieve verering van proskynesis die Jakob bijvoorbeeld aan Esau gaf (Gen 33:3) en Abraham aan de Hethieten (Gen 23:7). Deze laatste vorm van verering wordt gegeven aan de iconen. De heilige Basilius de Grote zei "de eer die aan een afbeelding gegeven wordt gaat over op het prototype (De Spiritu Sanctu 18:45)." Dus de eer die aan een icoon gegeven wordt gaat over op het prototype.

* Hoe belangrijk zijn de Tien geboden voor Orthodoxen?

Zo belangrijk dat we ons aan alle tien proberen te houden. Maar uiteindelijk zijn de Tien Geboden slechts een schaduw, een afbeelding van het Nieuwe Testament.