Het Grote Orgeltopic

[Patrick Matthias 0]

Hallo allemaal,

Enkele maanden geleden ontdekte tussen onze cd's thuis een orgelcd, en met een lange autorit voor de boeg meteen in de cd-speler gestopt. De hele rit heb ik vervolgens deze nummers geluisterd, ik kan wel zeggen dat met vinden van deze 15 jaar oude cd voor mij een nieuwe passie was geboren: Orgelmuziek. Vanwege mijn vader is organist had ik hier altijd al een oor naar, maar dacht altijd dat mijn voorkeur bij opwekking lag. Echter bij het samenstellen van de liturgie merkte ik toch dat ik graag de overhand wilde geven aan het orgel en dat heeft voor een flinke maar goede en opbouwende discussie in de groep gezorgt. Zonder dat opwekking voor mij aan kracht heeft ingeboet staat het orgel voor mij toch een trede hoger.

Bij ons in de kerk staat een redelijk nieuw orgel, en tot dusverre had ik niet veel te maken gehad met of gehoord van de traditionele middeleeuwse basilieken met een mooi orgel zoals bijv. in de Bovenkerk te Kampen of de Oude kerk in Amsterdam. Naar mijn mening heeft een goed bespeeld orgel iets wat niet goed te definiëren valt. Het heeft iets 'groots', magistraals. Ik kan het nooit laten de woorden in m'n hoofd of hardop mee te zingen als ik het hoor. Om deze redenen die ik niet écht heb kunnen definiëren vind ik wél dat de harmonie met orgel/gemeente een grootse vorm van aanbidding is voor onze Heer, die dat verdient. Zonder hierbij afbreuk te doen het zingen aan de piano (ik ben zelf pianist die veel opwekking speelt) van opwekking of het altijd heerlijke 's avonds op het strand in een kringetje opweeking zingen. Ook dat is puur en ben ik een fan van, maar het orgel gaat voor mij toch een trede hoger.

In de erediensten van veel kerken heeft het orgel een prominente plaats, maar toch merk ik dat bij ons maar ook in andere gemeenten het orgel steeds meer plaats moet maken voor opwekking en een band. Hoewel ik het zelf fijn vind naast de psalm 1 of 2 'vrije liederen', dus buiten het psalmen en gezangenboekje om, te zingen wordt deze verhouding steeds meer verstoord ten nadele van het orgel. Ook bij mijn leeftijdsgenoten en op de studentenvereniging (ik ben zelf 19) merk ik dat het orgel niet veel waarde meer wordt toegedicht. Dit begint bij ons in de gemeente al bij een oudere generatie van rond de 40 jaar en hoe jonger hoe extremer men het orgel uit de eredienst wil hebben. Deze trend die ik om mij heen waarneem hoeft niet representatief te zijn voor heel Nederland, maar het is wat ik merk en ik vind dat persoonlijk wel jammer. Dat is ook de reden waarom ik dit topic heb gestart en ik ben benieuwd naar jullie mening over een aantal vragen.

Hoewel de titel gewaagd is hoop ik niet dat dit topic zometeen maar één discussie bevat die uiteindelijk doodloopt, wat mijn titel verklaart. Een discussie onstaat echter wel in een bepaalde richting na verloop van de tijd dus daarom heb ik verschillende vragen waar jullie op kunnen reageren:

- Welke waarde hecht jij aan het orgel in de eredienst van God?

- Waarom denken jullie dat psalmen en gezangen steeds minder worden gezongen in kerken en vinden jullie dat terecht?

- Als je van de muziek houdt, post graag wat linkjes. Hieronder zet ik er een paar neer. Op mijn laptop staan nog drie fantastische nummers die ik op youtube zou kunnen uploaden en hier zou kunnen posten, maar dat doe ik pas nadat ik merk dat mensen hierin geinteresseerd zijn vanwege moeite. Woordspeling: Zelf vind ik de nummers meer dan de moeite waard!

Twee toppertjes van WH Zwart:

Psalm 99

Psalm 150

En een leuke variant op de gevestigde orgelmuziek, iets jeugdiger door Klaas Jan Mulder in de vorm van de band Kajem:

Shaloom

[Michiel 14]

- Welke waarde hecht jij aan het orgel in de eredienst van God?

Ik vind het een meerwaarde hebben en veel prettiger dan al dat getingel op een piano, fluit, gitaar en wat al niet meer. Het draagt de gemeente veel meer in mijn ogen en heeft heel veel dynamiek.

- Waarom denken jullie dat psalmen en gezangen steeds minder worden gezongen in kerken en vinden jullie dat terecht?

Niet bij mij in de gemeente. Wij zingen een enkele keer een lied dat niet in het Liedboek voor de Kerken staat, maar verder doen wij niets anders.

- Als je van de muziek houdt, post graag wat linkjes.

Daar is eigenlijk een ander topic voor.

Op YT zoek ik meestal naar gezongen uitvoeringen met begeleiding en dan het liefst tijdens een volle dienst. DennisWubs heeft heel veel op YT gezet van diensten die hij begeleid heeft. Een van de mooiere uitvoeringen vind ik

.

[Olorin 155]

- Welke waarde hecht jij aan het orgel in de eredienst van God?

Niet meer dan a capella, piano of gitaarbegeleiding. Als de instrumenten de zang ondersteunen en goed aansluiten bij de muziek, dan vind ik niet dat een orgel nou beter is dan een piano of een band. Ook een hedendaagse popband kan wat mij betreft prima begeleiding zijn, als de muziek zich ervoor leent en het wel in het teken staat van de samenzang. Maar dat geldt ook voor het orgel. Pianospel kan ook hele mooie begeleiding zijn.

Als het gaat om puur mijn persoonlijke muzieksmaak wat kerkmuziek betreft, dan krijg ik kippenvel van bepaalde muziek onder begeleiding van een kerkorgel. Zeker als het klassieke melodieën zijn met ondersteuning van een Cantor en dat het kerkorgel vooral ondersteunend is aan de muziek, wat ik wel in een RK parochie kerk heb ervaren. Ik vind dat fantastisch.

Maar dat is toch meer persoonlijke smaak denk ik.

Orgelmuziek van JS Bach kan ook erg mooi zijn. Waar ik zelf minder mee heb zijn eindeloze voorspelen, hele noten en de begintoon zodat je als kerkganger de juiste toonhoogte weet. Dat laatste is wel handig, maar niet mooi m.i.

In een grijs verleden heb ik ook wel orgel gespeeld trouwens.

[Michiel 14]

vind ik een heel mooi stuk. Heel gevarieerd en melodieus.

[Robert Frans 1.653]

Blijft een prachtig stuk. Het orgel wordt niet voor niets door velen de koningin der instrumenten genoemd. Ook de katholieke Kerk heeft officieel verklaard dat het orgel toch de voorkeur verdient als het om muzikale begeleiding gaat. De kracht, de variatie en de warme klankkleur is mijns inziens niet te evenaren door welke synthesizer of door welke band dan ook. Ook de piano kan daar niet aan tippen, hoe goed bespeeld ook. Een virtuoze organist kan het in de kerk laten donderen en bliksen, of juist een heel zacht, lieflijk briesje laten waaien. Ik heb in het bedevaartsoord Kevelaer een organist mogen horen tijdens de pelgrimsmis daar die met het instrument zelfs kerkklokken kon laten luiden en de hele sfeer kon bepalen met zijn spel. Maar ook de hele zachte, subtiele begeleiding met lange tonen als in een klooster een groep monniken de psalmen zingt kan net dat beetje extra warmte toevoegen aan het gezang. Daarbij heeft het orgel ook een hele eigen, warme klank.

Het is dan ook leuk om te zien hoe verschillend het orgel bespeeld wordt in katholieke en in protestantse kerken. Protestanten bespelen het instrument vaak toch een stuk luider en veel meer met de melodie mee tijdens de gemeentezang, omdat het orgel er immers toch voornamelijk is om de gelovigen te begeleiden tijdens het uit volle borst meezingen. Bij katholieken klinkt het orgel vaak toch zachter en met langere halen of juist met meer poespas, omdat wij toch meer een traditie in (gregoriaanse) koorzang hebben en de gelovigen vaak toch al niet zo hard meezingen, zelfs niet bij volkszang. Niet dat het ene per se mooier hoeft te zijn dan het andere, hoewel het gereformeerde "gestamp" mijns inziens niet erg uitblinkt in schoonheid (en er ongetwijfeld debet aan zal zijn dat veel gelovigen het orgel niet meer waarderen), maar je hoort zo aan het orgelspel wel hoe de muzikale traditie zich in beide denominaties ontwikkeld heeft. De kerk en het orgel onderhouden zo een opmerkelijke, gezamenlijke geschiedenis. Van "fluitkast van de duivel" is het orgel toch ruim omarmd door katholieke en protestantse kerken. Niet zelden is het orgel dan ook een bijzonder opvallend onderdeel van het kerkelijke interieur, bij katholieken soms zelfs overdadig versierd met hemelse taferelen.

Natuurlijk is er niet meteen iets verkeerds met andere instrumenten, hoewel ik dan toch meer van de meer klassieke instrumenten houd. Een feestelijke Paasmis, opgeluisterd door een koor met heel orkest, dat is erg mooi. Maar een drumstel in de kerk bijvoorbeeld, daar heb ik weer helemaal niets mee. Vaak volstrekt onnodig en vrijwel altijd te lawaaiïg. Vrijwel alle moderne liederen kunnen al prachtig worden begeleid met piano en eventueel nog een paar andere muziekinstrumenten en hebben dus totaal geen drumstel nodig. Een goed bespeeld orgel kan alle andere instrumenten echt wegblazen, ook als er heel zachtjes en lieflijk gespeeld wordt. Een ware koningin zal immers niet zomaar haar plaats delen met een paar onderdeurtjes.

[Patrick Matthias 0]

Natuurlijk is er niet meteen iets verkeerds met andere instrumenten, hoewel ik dan toch meer van de meer klassieke instrumenten houd. Een feestelijke Paasmis, opgeluisterd door een koor met heel orkest, dat is erg mooi. Maar een drumstel in de kerk bijvoorbeeld, daar heb ik weer helemaal niets mee. Vaak volstrekt onnodig en vrijwel altijd te lawaaiïg. Vrijwel alle moderne liederen kunnen al prachtig worden begeleid met piano en eventueel nog een paar andere muziekinstrumenten en hebben dus totaal geen drumstel nodig. Een goed bespeeld orgel kan alle andere instrumenten echt wegblazen, ook als er heel zachtjes en lieflijk gespeeld wordt. Een ware koningin zal immers niet zomaar haar plaats delen met een paar onderdeurtjes.

Helemaal mee eens! Al denk ik dat de toevoeging van het drumstel vooral per kerkgebouw verschilt: De kleinere oudere kerken daar is het drumstel eigenlijk altijd te hard. Zeker met een slechte geluidstechnicus die dat niet in verhouding weet te brengen blaast het drumstel de anderen weg. Zelf vind ik de combinatie piano - zangeressen- gitaar - dwarsfluit erg mooi als het gaat om begeleiden van opwekking. Een orgel kan dat dan weer niet begeleiden. Zelf zie ik liever psalmen/gezangen in de eredienst.

Overigens interessant dat het orgel tóch zijn positie in de kerk heeft weten te verwerven. Calvijn had naar ik weet een hekel aan orgels en legde ooit tijdens een avondsmaalviering, of nou ja, zoals dat toen ging: met name rommelig dus, stil om regelmaat in de dienst aan te brengen. Hij was geen voorstander van het orgel in de eredienst geloof ik. Mooi met een orgel is overigens een trompet/bugel! Mijn vader had ook een trompetist gehuurd voor mijn belijdenisdienst en speelde psalm 150 icm een trompetist. Ik heb een uitvoering op mijn laptop staan van Toon Hagen die dit stuk geschreven heeft, maar ik weet niet hoe ik hem kan uploaden. Iemand suggesties? Wil hem graag laten horen!

Ik denk overigens dat het orgel veel aan populairiteit inboet omdat het orgel vaak doodgespeeld wordt. Met andere woorden saai bespeeld waardoor, voor mij in ieder geval, het meezingen minder lekker gaat. Komt nog eens bij dat de passie tijdens het zingen in onze gemeente vaak ver te zoeken is. Als ik in het jongerenvak zit is de input om mij heen minimaal waardoor ik vaak de enige ben die dan luidkeels zingt. Dat houdt mij dan weer tegen, hoe stom het ook is.

[Patrick Matthias 0]

Yeah, de kogel is door de kerk. Na een leuk pianoverleden met 8 jaar les heb ik toch gekozen om na een pauze in muzieklessen te beginnen aan orgellessen. Man, wat is er veel moois gemaakt voor dit instrument!

[Gast Anon_phpbb]

@ patrick matthias: Gefeliciteerd!!!! suc6 met lessen!!!

@ Robert F: Nu snap ik eindelijk waarom ik orgelspel in de kerk niet mooi vind maar daarbuiten wel...

@ all: een orgel is een supermooi instrument wanneer het op de juiste manier en door een ervaren iemand bespeelt wordt... het is een instrument met zijn eigen karakter... hoe mooi...

mag er ieder zondag avond thuis van genieten...

NU nog een linkje:

'>http://www.youtube.com/watch?v=Bmx79CPwFRM

[Olorin 155]

Yeah, de kogel is door de kerk. Na een leuk pianoverleden met 8 jaar les heb ik toch gekozen om na een pauze in muzieklessen te beginnen aan orgellessen. Man, wat is er veel moois gemaakt voor dit instrument!

Grappig, ik heb dat traject omgekeerd gemaakt. (ok, ik heb er tussendoor nog keyboard gespeeld). Niet dat ik trouwens nog orgel kan spelen hoor, ben het totaal verleerd (was toen ook nog een kleine Olorin).