Scheppingsgeloof en evolutieleer

[diakio 0]

Voor mijn opleiding moet ik een paper schrijven n.a.v. dit onderwerp. Nu werk ik eerst de gestelde vragen uit, en dan volgt nog een paar pagina's van mijn gezwam met persoonlijke visie, doorzoeken in de Schrift, etc. Ik plaats alleen het eerste stukje maar, als iemand zegt, goh, geinig, doe de rest ook eens, dan hoor ik het wel. (Maar tegen dat ik klaar ben moetne het 5-8 pagina's A4 zijn, ik zeg het maar ff)

OK, komtie:

Scheppingsgeloof en evolutieleer

Inleiding, beantwoording van de vragen

Soorten begrippen: scheppingsgeloof en evolutieleer

Het scheppingsgeloof, of beter, het begrip “schepping†is een theologisch begrip dat spreekt over reden en bestemming van de werkelijkheid. De evolutieleer, of beter het begrip “evolutie†is een empirisch natuurwetenschappelijk begrip dat spreekt over de materiële oorsprong en hoedanigheden.

Waarover doen beide een uitspraak?

Dit betekent dat niet sprake is van twee strijdige visies op hetzelfde niveau, en op dezelfde zaak, maar op twee onderscheiden perspectieven. De ene doet een uitspraak over God, de andere over de kenbare wereld.

Hoe zijn binnen een gelovige uitspraak de visie van de scheppingsleer en van de evolutieleer met elkaar in verbinding te brengen?

De beide visies zijn bij elkaar te brengen, te verbinden, langs de weg van het dogmatisch geloof dat:

-      God schept in de dingen de mogelijkheid om aan hun ontwikkeling mee te werken

-      God draagt en begeleidt de dingen in hun bestaan en hun wording

Hieruit valt af te leiden dat God de zelfwerkzaamheid van de schepselen schept.

Hoe heet het document waarin Johannes Paulus II zich heeft uitgesproken over de verenigbaarheid van het geloof in Gods scheppende macht enerzijds en de evolutionaire theorieën anderzijds? Van welke datum is dit document?

Op 22 oktober 1996 hield paus Johannes Paulus II een toespraak voor de Pauselijke Academie voor Wetenschappen. (Blijkbaar is er ook een brief uit die periode met vergelijkbare strekking, maar die kan ik via internet niet vinden. Noch bij de Nederlandse Kerkprovincie, noch bij het Vaticaan) Hierin deed hij de uitspraak dat “evolutie méér is dan een hypotheseâ€. Overigens wijst kard. Schönborn het idee af dat hiermee de doelloosheid die een kernelement van het neodarwinistisch denken is, door de Kerk zou worden aanvaard. Ook paus Benedictus XVI lijkt duidelijk afstand te nemen van die visie. In diens inaugurationele homilie stelde hij “We zijn niet een toevallig en onbeduidend product van evolutie. Ieder van ons is het resultaat van een gedachte van God. Ieder van ons is gewenst, ieder van ons is geliefd, ieder van ons is nodig.â€

[Michiel 14]

Uw bron op Credible:

Evolutie vs Genesis -2-

dwaling evolutie, genesis fundament

[diakio 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 20:14:58 schreef Michiel het volgende: Uw bron op Credible: Evolutie vs Genesis -2- dwaling evolutie, genesis fundament

ALs ik credible gebruik als bron zal ik voor bronvermelding zorgen

[diakio 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 20:08:26 schreef diakio het volgende: Ik plaats alleen het eerste stukje maar, als iemand zegt, goh, geinig, doe de rest ook eens, dan hoor ik het wel.

En de rest wilde ik als volgt uitwerken (ja, en dan stop ik met bedelen of iemand de rest wil lezen )

      2. De fundamentalistische tekstbenadering in het licht van ons geloof

-De tekst van Genesis 1:1

-Het verstaan van de Schrift volgens de Katechismus van de Katholieke Kerk

-Het verstaan van de openbaring in het licht van Dei Verbum

-Conclusie: de afwijzing van het scheppingsverhaal als natuurhistorie

      3. De (neo) Darwinistische visie op richting en ontwerp in de levende natuur

-Darwins “Het ontstaan van de soortenâ€

-Dennets “Darwins gevaarlijke idee†en “De evolutie van de vrije wilâ€

-Stephen Jay Gould over vermeende “darwinistenâ€

-Conclusie: de afwijzing van richting en ontwerp in de (neo) Darwinistische visie

      4. Moeilijkheden en oplossingen in de vereniging van het geloof van de Kerk en de leer van Darwin

-Is de Kerk één van Goulds “vermeende darwinsten�

-Is God kenbaar met de menselijke rede uit de schepping?

-Conclusie: het probleem blijft voorlopig onopgelost

Let wel, het is maar een werkstuk he, géén wetenschap.

[DetectedDestiny 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 20:31:13 schreef diakio het volgende: Let wel, het is maar een werkstuk he, géén wetenschap.

Je mag het best posten hoor, ik lees het in ieder geval wel.

[diakio 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 20:35:56 schreef DetectedDestiny het volgende: [...]Je mag het best posten hoor, ik lees het in ieder geval wel.

Joepie!

[diakio 0]

De tekst van Genesis 1:1

Genesis 1:1 luidt in de Nova Vulgata “In principio creavit Deus caelum et terramâ€. In de Willibrordvertaling van ’78, die net als de Nova Vulgata uit de grondtekst is vertaald is dat “In het begin schiep God de hemel en de aarde.†Ook de Statenvertaling, een vertaling die in het Nederlandse taalgebied wordt geroemd omdat deze zo dicht bij de grondtekst blijft en daarom ondanks het ontbreken van goedkeuring door de bisschoppen een nuttige bron kan zijn levert een dergelijke vertaling: “In den beginne schiep God den hemel en de aarde.â€

Wat na deze tekst volgt is een beschrijving van de scheppingsdaad, in een tijdsbestek van 6 dagen, waarin klaarblijkelijk de hele levende natuur in slechts enkele dagen wordt geschapen. Men kan hierover twisten, maar het heeft er alle schijn van dat God hierbij in die paar dagen direct alle soorten schept, zoals ze nu nog leven.

In een andere Nederlandse vertaling, die net als de Statenvertaling gesmaakt is met als doel zo trouw mogelijk te blijven aan de grondtekst, de Naardense Bijbel, komt een heel andere mogelijkheid naar voren. Hier is de tekst van Genesis 1:1: “Sinds het begin is God schepper, van de hemelen en de aarde.†Ook hier volgt een scheppingsverhaal in 6 dagen, waarbij het er alle schijn van heeft dat God de levende natuur meteen “af†schept. Maar het verschil in het eerste vers is niet onbelangrijk. Het geeft aan dat God scheppend aanwezig is en blijft in Zijn schepping.

[diakio 0]

Het verstaan van de Schrift op basis van “letterlijk lezenâ€

Een belangrijke bron van problemen tussen hen die in het geloof van de Kerk willen staan, en hen die het wetenschappelijke waarheidsgehalte van de evolutietheorie niet wensen te ontlopen, komt voort uit het idee dat wat de H Schrift aan teksten bevat over de schepping, en vooral het proces van scheppen, letterlijk gelezen moet worden. Het zou een soort natuur-historisch verhaal zijn, een feitenverslag van “hoe het echt gingâ€. Deze benadering laat weliswaar vrij veel vrijheid en interpretatie toe, zolang maar alleen aan de Schrift kracht van argument wordt toegekend. In dergelijke visies kan wel gesproken worden over een schepping van meer dan zes dagen, door bijvoorbeeld te verwijzen naar de uitspraak van Petrus, overigens in totaal ander verband, dat voor God een dag is als duizend jaar en duizend jaar als een dag (2 Petrus 3;8). Ook wordt soms bij een dergelijke benadering een, overigens in het licht van Darwins theorie volstrekt ridicule, theorie over micro-evolutie of over het verval van genetische eigenschappen uit geschapen oersoorten tot de huidige, dus “mindere†soorten geaccepteerd. Hoewel ook deze benaderingen niet overeen komen met de letterlijke tekst van de H Schrift, worden ze toch geaccepteerd door sommigen die pleiten voor letterlijk lezen. Blijkbaar hebben deze, niet-letterlijk-lezen benaderingen een groot voordeel. Ze bieden enerzijds het gevoel dat toch best een heel wetenschappelijk antwoord aan de vermaledijde Darwinisten wordt geboden, en ze houden een belangrijk punt in tact. Niet zozeer het letterlijk lezen, want zoals aangegeven, dat wordt wel degelijk los gelaten, als wel het geloof in een schepping met een doel, en het afwijzen van de mogelijkheid dat complexiteit in de schepping kan toenemen door toeval (wat immers de Darwinisten beweren).

De laatste loot aan deze bonte verzameling van quasi-wetenschappelijke pogingen om een zeer bepaalde geloofsvisie op basis van de H Schrift in stand te houden tegen al het wetenschappelijk geweld in is het denken over ID, Intelligent Design. Bij nadere beschouwing is ID echter niets wetenschappelijks. Het is slechts een als wetenschap verkleedde poging het kernpunt van Darwinistisch denken onderuit te halen: iets complex kan niet bij toeval ontstaan. Niet omdat het niet kan, maar omdat het strijdig is met een bepaalde interpretatie van de H Schrift.

[Iggi 0]

Yes, ik lees mee. Misschien reageer nog op het één en ander. Veel dingen gaan me boven m'n pet... zal dus hoofdzakelijk meelezen worden. Maar m'n interresse is gewekt..

[Dave 0]

Een dag is als duizend jaar voor God, dus wie weet hoe lang de schepping werkelijk heeft geduurd? Denk hier eens aan:

Genesis 1:

13 Toen was het avond geweest, en het was morgen geweest, de derde dag.

14 En God zeide: Dat er lichten zijn in het uitspansel des hemels, om scheiding te maken tussen den dag en tussen den nacht; en dat zij zijn tot tekenen en tot gezette tijden, en tot dagen en jaren!

Dat was pas op de derde dag, dus op de tweede dag was er nog geen zon en maan etc

[Iggi 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 21:02:58 schreef diakio het volgende: In dergelijke visies kan wel gesproken worden over een schepping van meer dan zes dagen, door bijvoorbeeld te verwijzen naar de uitspraak van Petrus, overigens in totaal ander verband, dat voor God een dag is als duizend jaar en duizend jaar als een dag (2 Petrus 3;8).

Een andere optie is:

"Het woord voor dag in Genesis 1 is het Hebreeuwse woord yom. Dit kan een 24-urige periode betekenen, maar ook wel de uren dat het licht is, wat wij ook dag noemen. Maar het is nooit een afgebakende lange periode van tijd met specifiek een begin- en eindpunt. En als het woord yom zou worden gebruikt als een niet begrensd tijdvak, als een onbepaalde tijd, wordt door de context altijd duidelijk aangegeven dat niet de letterlijke betekenis van dag wordt bedoeld."

Gelezen in een boek van H.W. Hoddenbach "Gods Heilsplan"

Maar na even googlen vond deze uitleg ook in de volgende link:

http://home.versatel.nl/gemeente.van.god/waaromzesdagen.html

Misschien kan je hier iets mee..

[DetectedDestiny 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 22:14:53 schreef Dave het volgende: Een dag is als duizend jaar voor God, dus wie weet hoe lang de schepping werkelijk heeft geduurd? Denk hier eens aan: Genesis 1: 13 Toen was het avond geweest, en het was morgen geweest, de derde dag. 14 En God zeide: Dat er lichten zijn in het uitspansel des hemels, om scheiding te maken tussen den dag en tussen den nacht; en dat zij zijn tot tekenen en tot gezette tijden, en tot dagen en jaren! Dat was pas op de derde dag, dus op de tweede dag was er nog geen zon en maan etc

Ook vaag zeg, in mijn bijbel worden de zon, maan en sterren op de vierde dag geschapen. Na het zaadgevend gewas en de vruchtbomen op de derde dag.

[diakio 0]

Iggi, Dave, het gaat niet om de lengte van de periode. Dat zijn schijnoplossingen voor een schijnprobleem: de strijdigheid die zij die de evolutieleer bestrijden vanuit een gelovige motivatie (let wel: niet op gelovige gronden) menen te zien tussen de leer die uit de H Schrift naar voren komt, en de doelloosheid die kern is van de Darwinistische theorie. Dáár draait het hier om, niet om knappe exegetische vondsten om iets te redden van de zesdaagse schepping. Maar goed, ik ga nog even verder met mijn werkstuk Net zitten lezen, nu weer schrijven.

[DetectedDestiny 0]

Ik zit eigenlijk op hoofdstuk 3 te wachten.

[DetectedDestiny 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 22:15:43 schreef Iggi het volgende: Maar na even googlen vond deze uitleg ook in de volgende link: http://home.versatel.nl/gemeente.van.god/waaromzesdagen.html Misschien kan je hier iets mee..

Iggi, is het voldoende als ik zeg dat die site voor iedereen met enige kennis van de behandelde materie een lachertje is? Als je een nadere uitleg wilt moet je eerst dit topic even doornemen.

[Iggi 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 22:26:30 schreef DetectedDestiny het volgende: [...]Iggi, is het voldoende als ik zeg dat die site voor iedereen met enige kennis van de behandelde materie een lachertje is? Als je een nadere uitleg wilt moet je eerst dit topic even doornemen.

Ja hoor, geloof je direct

[Iggi 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 22:19:39 schreef diakio het volgende: Iggi, Dave, het gaat niet om de lengte van de periode. Dat zijn schijnoplossingen voor een schijnprobleem: de strijdigheid die zij die de evolutieleer bestrijden vanuit een gelovige motivatie (let wel: niet op gelovige gronden) menen te zien tussen de leer die uit de H Schrift naar voren komt, en de doelloosheid die kern is van de Darwinistische theorie. Dáár draait het hier om, niet om knappe exegetische vondsten om iets te redden van de zesdaagse schepping. Maar goed, ik ga nog even verder met mijn werkstuk Net zitten lezen, nu weer schrijven.

Ah ja.. snap em...

[diakio 0]

Het verstaan van de Schrift volgens de Katechismus van de Katholieke Kerk

De KKK wijst een dergelijke wijze van verstaan van de H Schrift af. Vanaf KKK 105 maakt de Katechismus duidelijk dat de H Schrift “waar†is, maar dat het van belang is “de bedoeling van de heilige auteurs te ontdekken†(KKK 109). Hierbij moet men rekening houden met de tijdsomstandigheden en de cultuur waarin zij leefden, etc. Uiteindelijk geeft de KKK aan dat steeds drie criteria gehanteerd moeten worden bij het begrijpen van de Schrift:

-      Allereerst veel aandacht schenken “aan de inhoud en de eenheid van de hele Schriftâ€. Dit betekent, zo geeft de Katechismus aan, dat de gehele H Schrift gelezen moet worden vanuit de wetenschap dat alles draait om Jezus Christus die kern en middelpunt van de Schrift is.

-      Vervolgens de Schrift lezen in “de levende Overlevering van heel de kerkâ€, en tenslotte

-      Letten “op de analogie van het geloofâ€.

Een oude overlevering geeft aan dat de H Schrift vier betekenissen heeft: de letter leert de gebeurtenissen, de allegorie wat men moet geloven, de morele betekenis wat men moet doen en de anagogie waarheen met moet streven. (KKK 118)

Kijkende naar het scheppingsverhaal op deze manier, is het van belang te weten wat de Kerk gelooft.

KKK 283 zegt bijvoorbeeld “De vraag naar de oorsprong van de wereld en van de mens is het onderwerp van talrijke wetenschappelijke onderzoekingen die op schitterende wijze onze kennis omtrent de ouderdom en de dimensies van de kosmos, het ontstaan van de vormen van leven, het verschijnen van de mens verrijkt hebben. Deze ontdekkingen nodigen ons uit de grootheid van de Schepper des te meer te bewonderen, Hem dank te zeggen voor al zijn werken en voor het inzicht en de wijsheid die Hij wetenschappers en onderzoekers schenkt.†Niet de H Schrift is dus basis voor onze wetenschappelijke kennis, maar onze wetenschappelijke kennis draagt bij aan onze verwondering en bewondering voor de schepping.

In KKK 302 staat dat de schepping “is geschapen in een staat van op-weg-zijnâ€en “wij noemen de beschikkingen waarmee God zijn schepping naar deze volmaaktheid leidt, goddelijke voorzienigheid.†In KKK 310 gaat deze denklijn verder met de constatering “Dit wordend karakter brengt in Gods heilsplan met zich mee dat met het verschijnen van bepaalde wezens het verdwijnen van andere gepaard gaat, met het volmaaktere ook het minder volmaakte en met de opbouw in de natuur tevens afbraak.â€

Het is duidelijk dat het geloof van de Kerk Gods constante ingrijpen in de schepping, diens voortdurende scheppen en behouden en leiden van de schepping ziet, maar ook dat haar geloof op dit punt beduidend dichter bij een integratie van de wetenschappelijke kennis in haar geloofsverstaan staat, dan bij een bestrijden van de wetenschappelijke kennis op basis van haar Schriftverstaan staat.

Hoe is de Schrift dan wel te verstaan op dit punt? De KKK zegt daarover (KKK 337-345) dat “de Schrift stelt het werk van de Schepper symbolisch voor als een opeenvolging van zes dagen van goddelijke ‘werkzaamheid’ die eindigen met de ‘rust’ van de zevende dag (Gen. 1,1-2,4). De gewijde tekst leert met betrekking tot de schepping waarheden, die door God voor ons heil geopenbaard zijn en die het mogelijk maken ‘het innerlijk wezen en de waarde van heel de schepping en haar gerichtheid op Gods eer te kennen’â€

Vervolgens geeft de KKK een opsomming van deze waarheden. Niet één daarvan raakt zelfs maar natuur-wetenschappelijke waarheden.

[diakio 0]

Het verstaan van de openbaring in het licht van Dei Verbum

In Dei Verbum, dogmatische constitutie van Vaticanum II, wordt in detail ingegaan op de betekenis van de Schrift voor de Kerk, op de wijze van verstaan van de Schrift. Hier wordt, zo mogelijk nog scherper dan in de KKK, het contrast getekend tussen “waarheid†en de visie dat de Schrift een feilloos historisch verslag zou zijn. Immers, enerzijds leert de Kerk dat men moet belijden “dat de boeken van de Schrift de waarheid die God omwille van ons heil in de heilige geschriften heeft willen doen optekenen onwankelbaar, trouw en zonder dwaling leren.†(DV 11). Maar vrijwel direct daarop wijst de Kerk voor wat betreft het Oude Testament er op dat “die boeken ook onvolmaakte en tijdgebonden dingen bevatten†(DV 15). Dit is echter geen diskwalificatie van het Oude Testament, in tegendeel, in haar samenhang wordt hiermee duidelijk waar het in het verstaan van de Schrift werkelijk om draait: “Want de woorden van God, uitgedrukt in de talen van de mensen, zijn aan menselijk spreken gelijk geworden, zoals eenmaal het Woord van de eeuwige Vader, door het zwakke vlees van de mensheid aan te nemen, aan de mensen gelijk is geworden.â€

[diakio 0]

Quote:

Op maandag 01 augustus 2005 22:24:29 schreef DetectedDestiny het volgende: Ik zit eigenlijk op hoofdstuk 3 te wachten.

Ik nader de conclusie van hoofdstuk 2

[diakio 0]

Conclusie: de afwijzing van het scheppingsverhaal als natuurhistorie

Thomas a Kempis zegt “Men zou ook van twee tafels kunnen spreken, in de schatkamer van de Heilige Kerk aan weerskanten opgesteld. De ene tafel is die van het heilig altaar; zij draagt het heilig brood, dat wil zeggen: het kostbaar Lichaam van Christus; de andere is de tafel van Gods Wet; zij draagt de heilige leer, onderwijst het ware geloof en leidt ons veilig naar wat achter de voorhang is, het heilige der heiligen.†Of zoals de KKK leert: we zijn geen geloof “van het boekâ€, we geloven in de levende Christus en in de levende leer. Ik heb als eerste willen laten zien dat een al te grote hang naar letterlijke interpretatie van de H Schrift ons in conflict brengt met de waarheid, en daarom alleen al afgewezen dient te worden. Vervolgens heb ik gepoogd te laten zien dat dit geheel in lijn is met de leer van de Kerk, die de letterlijke betekenis van de Schrift niet afwijst, maar haar opneemt in een groter geheel dat een betekenis heeft die het stoffelijke en het zichtbare, de natuurhistorie, verre overstijgt.

[diakio 0]

3. De (neo) Darwinistische visie op richting en ontwerp in de levende natuur

Darwins “Het ontstaan van de soortenâ€

In zijn werk “Het ontstaan van soorten†geeft Darwin een uitgebreide uiteenzetting van zijn theorie over het ontstaan van de soorten. Hij geeft daarbij nadrukkelijk géén theorie over het ontstaan van het leven. In tegendeel, hoewel uit de geschiedenis bekend is dat Darwin bepaald niet kerkelijk was en vermoedelijk niet gelovig, laat zijn theorie zich lezen als een ode aan een Schepper. Niet voor niets is zijn besluit “er is grandeur in deze kijk op het leven, met zijn verscheidenheid aan krachten, die oorspronkelijk door de Schepper zijn ingeblazen in een paar vormen, of in één vorm. En terwijl de aarde volgens de onwrikbare wet van de zwaartekracht om zijn as bleef draaien, zijn uit dit simpele begin zonder einde de prachtigste en wonderbaarlijkste vormen geëvolueerd, en ze evolueren nog steeds.â€

Darwin stelt kortom vast dat zijn theorie een Schepper niet uitsluit, hoewel zijn godsbeeld zoals dat hier naar voren komt nadrukkelijk deïstisch is.

Het is dan ook niet de Schepping zelf die tot problemen leidt bij het aanvaarden van Darwins theorie, als gelovige. Het probleem zit, zoals eerder al aangestipt, in het feit dat in Darwins theorie doelloosheid is besloten. De prachtige en wonderbaarlijke vormen waarover hij in de slotzinnen van zijn boek spreekt, zijn nooit zo bedoeld. Ze zijn er simpelweg, omdat ze toevallig zijn ontstaan. En dat is iets dat tot problemen leidt voor een gelovige. Zoals Darwin zelf al opmerkt “aanvankelijk lijkt het haast niet te geloven dat de meer complexe organen en instincten niet zijn geperfectioneerd door middelen die superieur zijn aan de menselijke rede, hoewel eraan analoog, maar door de accumulatie van ontelbare geringe variaties, die telkens in het voordeel van de individuele bezitter zijn.†Wat Darwin in zijn theorie doet, is aantonen, bewijzen, dat dat echter wel degelijk voorstelbaar is, mits men een drietal zaken vooronderstelt:

-      alle delen van de organisatie en instincten, al is het weinig, verschillen per individu

-      er wordt strijd om het bestaan geleverd die leidt tot het behoud van afwijkingen in structuur en van instincten die voordelig zijn

-      dat in de mate van perfectie van elk orgaan gradaties kunnen bestaan, die stuk voor stuk in hun soort gunstig zijn

Darwin schrijft dit overigens pas nadat hij omstandig heeft laten zien dat deze vooronderstellingen zeer aanvaardbaar moeten zijn.

Niet geheel ten onrechte, zo blijkt ook nu nog in de altijd maar weer herhaalde discussies met steeds dezelfde argumenten in een nieuw jasje, maakt Darwin bezwaar tegen de tegenstanders van zijn theorie die enerzijds weigeren zijn theorie zelf ter discussie te stellen, maar een onjuist aftreksel, bijna een parodie, en die anderzijds geen werkelijke alternatieven bieden. Zoals hij zegt: “het is erg makkelijk om onze onwetendheid te verhullen met uitdrukkingen als ‘scheppingsplan’, ‘eenheid van ontwerp’, enzovoort, en om te denken dat we ergens een verklaring van geven terwijl we alleen maar een feit opnieuw formuleren.†Darwin voerde de discussie met creationisten en ID-adepten al een eeuw voor ze geboren werden, en overtuigde.

[diakio 0]

Dennets “Darwins gevaarlijke ideeâ€â€

Waar Darwin nog een deïstisch godsbeeld mogelijk acht, en met enige omzichtigheid de doelloosheid in zijn theorie naar voren brengt, zijn neo-darwinisten als Daniel C. Dennett veel duidelijker. In zijn boek “Darwins gevaarlijke idee†laat hij, scherper en helderder dan Darwin deed, zien tot welke verbluffende eenvoud de theorie van Darwin kan worden terug gebracht, en tegelijk tot welke al even verbluffend verstrekkende gevolgen, tot ver, heel ver buiten de studie van de variatie der soorten, Darwins grond-idee aanleiding geeft. Boven alles laat Dennett namelijk zien dat complexe structuren kunnen ontstaan op basis van toeval, eenvoudige bouwstenen en een kinderlijk eenvoudig algoritme. Hij gaat hierbij veel verder dan Darwin, hij betrekt niet alleen de ontwikkeling van de soorten, maar zelfs het ontstaan van het leven zelf, in zijn betoog. Van daaruit is de stap naar een zuiver fysiek, materialistisch wereldbeeld, en een mechanistische visie op veel van wat we gewend zijn “geestelijk†te beschouwen, relatief snel gezet. Niet voor niets is Dennett ook de belangrijkste drijvende, of beter denkende, kracht achter de moderne ontwikkelingen in artificiële intelligentie (AI), en het wetenschappelijk denken over de menselijke geest (Het bewustzijn verklaard). Eenmaal de consequenties van het darwinistische idee ten volle aanvaard, komt hij zelfs tot nieuwe, materialistische visies op de vrije wil (De evolutie van de vrije wil).

Niet voor niets noemt Dennet de grondgedachte van Darwin op enig moment universeel zuur: “het vreet zich door bijna elk traditioneel concept heen en laat een gerevolutionaliseerd wereldbeeld achter waarin de oude bakens, hoewel op een fundamentele wijze getransformeerd, nog net te herkennen zijn.â€

Want terecht vraagt Dennett: “als het maken van nieuwe ontwerpen een geestloos, algoritmisch proces van evolutie zou zijn, waarom zou dat hele proces dan niet het prodcut van evolutie kunnen zijn, enzovoort, tot het begin aan toe? […] Darwins denkbeeld dreigde zich dus ook tot helemaal bovenaan te verspreiden, waarbij het de illusie van onze eigen scheppingskracht, onze eigen heilige vonk van creativiteit en begrip oplost in het niets.†Let wel, Dennett noemt het hier niet bij name, maar uit de rest van zijn boek blijkt glashelder dat ook “God†oplost in het universele zuur van Darwins idee. Verderop schrijft Dennett dan ook dat “in de tijd voor Darwin was een Inteligente Schepper het enige model†voor een proces dat leidt tot dat waarin wij, zoals ook de Kerk leert, ontwerp kunnen zien. “Wat Darwin doorzag, was dat in principe hetzelfde soort werk gedaan kon worden door een andersoortig proces†dat kort gezegd neerkomt op het eerder genoemde simpele algoritme, toeval, en eenvoudige grondstoffen.

[diakio 0]

Stephen Jay Gould over vermeende “darwinistenâ€

Darwin kiest een verwoording, die de hoop geeft dat zijn theorie zich laat verenigen met geloof in God, hoe deïstisch ook. Dennett hanteert de harde hand en laat zien dat welk godsgeloof dan ook, zich bijzonder slecht verhoudt tot de theorie van Darwin. Niet de toepassing van die theorie in het onderzoek naar de soorten, maar wel de consequenties van het idee dat daar aan ten grondslag ligt.

Toch zijn er blijkbaar velen die enerzijds Darwins evolutietheorie aanvaarden en anderzijds een geloof verkondigen dat strijdig is met die theorie. Stephen Jay Gould analyseert dat verschijnsel vrij eenvoudig: “Als u Amerikanen die geen moeite hebben met de evolutie en misschien zelfs zeggen dat ze aanhangers van Darwin zijn, naar hun mening zou vragen, zou blijken dat maar weinigen van hen de feitelijke inhoud van Darwins theorie begrijpen.â€

[diakio 0]

Conclusie: de afwijzing van richting en ontwerp in de (neo) Darwinistische visie

Zonder nu al te veel in de details van Darwins theorie zelf te gaan heb ik Darwin, Dennett en Gould een toneelstukje willen laten opvoeren. Wat ik heb willen illustreren is dat ze feitelijk samen hun publiek, ons, als volgt toespreken:

Darwin: complexe structuren vergen geen intelligent ontwerp, geen ontwerper

Dennett: Let op, dat is niet alleen in de biologie zo, dit concept raakt alles.

Gould: onderschrijf Darwin en wijs Dennett af, en u laat zien Darwin niet te begrijpen.