Femicide

[Figulus 150]

Waarom eerwraak erkend moet worden als femicide

In de internationale strijd tegen gendergerelateerd geweld is het begrip "femicide" inmiddels stevig verankerd. Toch wordt een specifieke, dodelijke vorm van vrouwenhaat nog te vaak buiten beschouwing gelaten: eerwraak. Hoewel eerwraak vrijwel uitsluitend vrouwen en meisjes treft, wordt het in officiële statistieken en definities nog lang niet overal als femicide erkend. Die omissie is geen kleinigheid, maar een fundamenteel probleem.

Femicide wordt doorgaans gedefinieerd als de opzettelijke moord op vrouwen of meisjes vanwege hun geslacht. De meest bekende vorm is de intieme femicide: een vrouw die door haar partner of ex wordt vermoord. Maar het begrip omvat meer. Ook moorden die voortkomen uit culturele of ideologische opvattingen over de rol van vrouwen zouden tot femicide moeten worden gerekend. En daar komt eerwraak om de hoek kijken.

Bij eerwraak wordt een vrouw vermoord omdat zij zogenaamd de eer van haar familie of gemeenschap heeft geschonden. Dat kan gaan om partnerkeuze, kleding, gedrag of zelfs geruchten. Die moorden worden zelden als feminicide geregistreerd, omdat het motief zogenaamd niet haar geslacht zou zijn, maar haar daden. Maar dat is een juridische en morele schijnconstructie. Want mannen worden zelden of nooit op die gronden omgebracht. Het zijn vrouwenlichamen die geacht worden de eer van de gemeenschap te dragen. Eerwraak is dus femicide.

Het niet erkennen van eerwraak als femicide heeft grote gevolgen. Het leidt tot statistische onderschatting, gebrek aan beleidsaandacht en een onbegrijpelijke blinde vlek in wetgeving. In sommige landen wordt eerwraak zelfs als verzachtende omstandigheid gezien, in plaats van als een verergerende.

Door eerwraak als een losse categorie te behandelen, ondermijnen we de universele erkenning van vrouwenrechten. Het draagt bij aan de culturele immuniteit die sommige staten claimen wanneer vrouwenrechten ter sprake komen. In een wereld die pretendeert gendergelijkheid na te streven, kunnen we dat niet langer tolereren.

Bovendien zouden de wereldwijde statistieken er drastisch anders uitzien wanneer eerwraak structureel als femicide wordt meegerekend. De top 10 landen met de meeste vrouwenmoorden zou er dan anders uitzien en waarschijnlijk grotendeels gedomineerd worden door islamitisch-georiënteerde landen waar eerwraak nog wijdverbreid is en vaak cultureel of wettelijk wordt gedoogd. Het erkennen van deze realiteit is noodzakelijk om beleidsmaatregelen te baseren op volledige en eerlijke gegevens.

Het is tijd voor een herdefinitie van femicide, waarin ook eerwraak ondubbelzinnig wordt opgenomen. Een mogelijke formulering zou kunnen luiden: "Femicide is de opzettelijke moord op vrouwen of meisjes omwille van hun geslacht, inclusief daden gemotiveerd door controle over vrouwelijke seksualiteit, autonomie of gedrag, en sociale of culturele normen rond eer."

Alleen als we eerwraak erkennen voor wat het is — een structurele vorm van vrouwenhaat — kunnen we werken aan effectieve preventie, gerechtigheid en erkenning voor de slachtoffers. Want zolang we de werkelijkheid niet benoemen, blijven we medeplichtig aan het verhullen ervan.