Pinksteren en de oosterse kerken

[Michiel 14]

In enkele columns werpt Leo van Leijsen, medewerker voor Oosterse Kerken van de Katholieke Vereniging voor Oecumene, het komende jaar zijn licht op een in Nederland nog altijd onbekende vorm van christendom: de oosterse kerken. Pinksteren is het begin van het christendom überhaupt, dus ook van de kerken van het 'christelijk oosten' (Oost-Europa, Midden-Oosten, Oost-Afrika, India). Vandaar net voor dit feest zijn eerste bijdrage over hen.

Wat er met pinksteren gevierd wordt…? Boze tongen beweren dat die vraag bij velen op flagrante onwetendheid zou stuiten. Bij jong vooral - aldus diezelfde boze tongen - maar ook bij oud. Oef…, hoe het dan in enkele woorden hebben over zoiets als 'Pinksteren en de oosterse kerken'? – dat laatste als een nog veel onbekendere straat!

Met pinksteren daalt de heilige Geest neer en verdeelt zich in vuurvlammen over Jezus' leerlingen. Dát wist u - de aangehaalde boze tongen hadden uw kennis onderschat. De tradities van de oosterse kerken leggen een fascinerend verband met de Babylonische spraakverwarring. U kent dat verhaal over de toren van Babel, uit het bijbelboek Genesis (11:1-9). De torenbouwers alias hemelbestormers meenden daarboven God van zijn troon te kunnen stoten. Om in zijn plaats zélf voor 'godje' te gaan spelen. Ze hadden het mis. De bijbel vertelt dan ook: "Maar toen daalde de Heer af" (vs 5, NBV), én - zo luidt een oosters kerklied "verwarde de talen en verstrooide de volkeren" (Byzantijns Liturgikon, Tilburg/Zagreb 1991). Die 'Babylonische spraakverwarring' wordt door de oosterse christelijke tradities (maar niet alleen door hen, ook door sommige protestanten en pentecostals) volledig positief gespiegeld in het pinksterverhaal. Wat dáár aan de voet van de toren van Babel donker was, wordt op pinkstermorgen licht. Wat toen negatief was, verkeert nu in zijn positieve tegendeel. Hetzelfde oosterse kerklied - dat over pinksteren gaat! - vervolgt dan ook: "Toen Hij echter de tongen van vuur verdeelde, riep Hij ons allen tot eenheid." Verdeeldheid wordt eenheid.

Eenheid. Kom d'r maar 's om. In een tijd waar 'communicatie' de boventoon voert. Prima. Maar tevens een tijd waar we ervaren hoe mensen elkaar - desondanks - steeds maar weer hartgrondig misverstaan. Eenheid - door Gods Geest. Een grandioze belofte. Tikkeltje naïef. Moet het misschien ook zijn. De toehoorders op die eerste pinksterdag werden in elk geval enigszins prettig 'gestoord': "ze raakten geheel in verwarring omdat ieder de apostelen en de andere leerlingen in zijn eigen taal hoorde spreken." (Hand 2: 7, NBV). Dat is het geheim van pinksteren: anders zijn, veelheid, en toch: elkaar verstaan, eenheid.

Pinksteren is het begin van het christendom, van de ene kerk van Jezus Christus. Het evangelie verspreidde zich naar oost en west. Er ontstonden vele kerkelijke tradities. Symbool van de veelkleurigheid van het christelijke geloof. Veelvoud in eenheid. Oosters christendom vinden we in Oost-Europa, het Midden-Oosten, Oost-Afrika en India. Met zoveel gebieden in de wereld kun je wel begrijpen: ook het oosters christendom is niet eenvormig. Er zijn al minstens zeven oosterse christelijke 'hoofdtradities': Byzantijns, tot deze groep horen de bekende orthodoxe kerken van Rusland en Griekenland…, maar ook: Koptisch, Ethiopisch, Maronietisch, Armeens, Syrisch en Chaldeeuws. Met een knipoog naar het bijbels geïnspireerde zevental van de gaven van de heilige Geest, zou je die zeven oosterse tradities met recht een godsgeschenk kunnen noemen. Maar hier schuilt ook een stuk tragiek. De veelvormigheid werd op een gegeven moment niet meer als een cadeau gezien, maar als aanleiding tot pijnlijke verdeeldheid. Voor de leerlingen van Jezus gold na enige eeuwen niet langer meer dat men elkaar "in zijn eigen taal hoorde spreken". Nee, splitsingen ontstonden onder de christenen van het oosten, maar ook onder die van het westen (katholieken, protestanten, anglicanen, enz.). Wég eenheid in veelvoud!

Pinksteren is het blijvende visioen van hoe het anders kan. Daarheen mogen we op weg. Veelheid, onderling anderszijn – dát als wederzijdse verrijking gaan ervaren, dat schept eenheid. Daarom zal ik de komende tijd in enkele columns aandacht besteden aan die onbekende ander: oosterse kerken. Maar allereerst herinnert het komende feest van de Geest ons aan de eenheid die voor ons ligt. Feest dat ons ertoe inspireert. Spiritus, heilige Geest, vuur! Pinksteren, dus.

Leo van Leijsen, Katholieke Vereniging voor Oecumene

Bij de afbeelding:
Nederdaling van de H. Geest. Moderne pinkstericoon uit de Maronietische Kerk (oosterse katholieke kerk in Libanon, Syrië en de westerse emigratie). Opschriften in het Grieks, Aramees en Arabisch, drie belangrijke talen voor het oosters christendom.

Terug naar frontpage

[Thorgrem 430]

Mooie column. Bedankt voor het schrijven.