Vaststaande vrijheid

[Michiel 14]

Mooi hè? Het komt uit het welbekende Requiem van Mozart en behelst twee  gedeeltes uit het Dies Irae, een gezang dat vroeger tijdens de uitvaartmis werd gezongen. In dit stuk wordt verder ingegaan op de Dag des Oordeels en vraagt het koor ook of God haar dan tot de gezegende wil roepen. Mozart heeft dat hier verwerkt in een duidelijke afwisseling tussen het harde en agressieve en het zachte en vertrouwvolle, net zoals in heel zijn Requiem.
 

Dit requiem wordt nu alom gewaardeerd en het zal vast ook niet de eerste keer zijn dat je het nu hoort. Toch zou het stuk volgens de moderne kunstinzichten eigenlijk niet mogelijk moeten zijn. Want Mozart schreef dit in opdracht. Iemand wilde van hem een requiem (en dan niet om hem daarna te vermoorden, zoals de film ons wil laten geloven) en Mozart nam die opdracht aan, tegen betaling. Iets wat nu in bepaalde kunstkringen vrij taboe is.
 

Ook was de tekst niet zelf door Mozes geschreven. Nu kan men hier en daar nog wel eigen teksten gebruiken tijdens de mis, zeker ook tijdens een uitvaartmis, maar in die tijd was daar geen sprake van. De tekst stond tot enkele decennia geleden helemaal vast en men hoefde alleen maar de naam van de overledene in te vullen hier en daar. Het is ook nog eens een vrij angstaanjagende tekst, die nu dan ook maar weinig gezongen of gebeden wordt.
 

Mozart schreef in opdracht, dus niet enkel wanneer hij “inspiratie had†en moest het doen met een moeilijke, doorwrochte tekst, doorspekt van zowel angst als vertrouwen. En toch weet hij op deze wijze een prachtig meesterwerk te maken waar vele mensen in alle lagen van de bevolking vandaag de dag nog naar luisteren. Net zoals veel andere musici en kunstenaars destijds, die soms zelfs ook nog in bittere armoede leefden, zonder uitkering.
 

Het is goed om hier eens bij stil te staan. Blijkbaar kunnen beperkingen toch juist ook het beste in mensen naar boven halen. Niet teveel, want daarmee verstik je weer de creativiteit. Nee, het is de combinatie tussen vastheid en vrijheid dat meesterwerken oplevert, omdat het mensen uitdaagt verder dan zichzelf te kijken. We schoppen misschien graag “heilige huisjes†om, maar ook zij stuwen de mens voort naar ongekende hoogten.
 

Robert Frans

Terug naar frontpage