Het feest van Transfiguratie, 6 augustus bij de oosterse chr

[Michiel 14]

Jezus bestijgt met drie van zijn leerlingen een hoge berg. ‘En’, lezen we dan in het Matteüsevangelie, ‘Hij werd ten overstaan van hen van gedaante veranderd. En Zijn gezicht scheen als de zon en Zijn kleren werden wit als sneeuw. En zie, aan hen verschenen Mozes en Elia, die met Hem spraken’ (Mt 17: 2-3). Mozes vertegenwoordigt de ‘Wet’, Elia de ‘Profeten’: kortom, de harde kern van Gods verbond met Israël! Heel de geloofstraditie van het oude testament staat achter Jezus. En vooral God staat achter Hem. Want een goddelijke stem klinkt bij dit wonderlijk gebeuren: ‘Deze is mijn geliefde zoon’ (Mk 9: 7, Mt 17: 5). Jezus wordt van gedaante veranderd. Omgevormd, zou je ook kunnen zeggen. ‘Getransfigureerd’.

Transfiguratie. Jezus’ Gedaanteverandering wordt met een enigszins geleerd woord ‘Transfiguratie’ genoemd. Het heet ook wel de Verheerlijking op de Berg. Dit verhaal wordt tevens verteld door de evangelisten Markus en Lukas. Maar wat wordt er eigenlijk met dit wonderlijke relaas bedoeld? En hoe beleven oosterse christenen dit?

Mijn eerste kennismaking met het feest van de Transfiguratie in het oosters christendom was kort na mijn eindexamen. Als achttienjarige was ik samen met een goede vriend op een Interrailkaart voor een appel en een ei naar Griekenland getogen. Daar ligt de berg Athos waar de beroemde orthodoxe monnikenkloosters staan van verschillende nationaliteiten. In Chilandari, het Servisch-orthodoxe klooster op Athos, was er een lange nachtelijke liturgieviering. Overdag zetten we het Transfiguratiefeest voort op een zonovergoten balkon. Omringd – dat herinner ik mij nog goed - door duizenden groenschakeringen van de begroeide berghellingen waar het hooggelegen balkon op uitkeek. Er was - kloosterlijk sober en feestelijk tegelijkertijd - een houten tafel vol heerlijke spijs en drank: de buitengewoon lekkere vis, de krachtige Griekse wijn, en brood. En rondom die tafel Servische monniken van het klooster onder wie de jonge abt, een Ethiopische theologiestudent uit Thessaloniki, enkele Amerikaanse icoonrestaurateurs, van afkomst Grieken uit Istanboel, en wij, de twee Nederlandse gasten. Allen in een geanimeerd gesprek verwikkeld, vol vreugde en humor. We hieven het glas, zeker. Want het was feest.

Dit feest van de Transfiguratie wordt ieder jaar weer gevierd op 6 augustus, overal ter wereld. Het bestaat ook in het westers christendom (rk, oud-katholiek, anglicaans, luthers), maar toch een stuk nadrukkelijker in de oosterse kerken. Het is een op en top zomerfeest. Zelfs de kalender lijkt dat minutieus te benadrukken. Want als je goed telt, zie je dat 6 augustus precies valt tussen het begin van de zomer, 21 juni, en het einde ervan, 21 september. Hártje zomer dus. ‘Grappig’ daarbij is het volgende: in het Markusevangelie staat het oudste bijbelverhaal over Jezus’ Transfiguratie. Als je dat evangelie pal in het midden openslaat, dan kom je ook precies bij de Transfiguratie (Mk 9) uit. Hartje evangelie dus!

Transfiguratie in Sinaïklooster, Egypte, ± 560 nC. Jezus in het midden, geflankeerd door (staande) Mozes en Elia, aan Zijn voeten (neervallend) de drie leerlingen. Dit is de oudste oosterse mozaïekicoon van de Gedaanteverandering van de Heer.

Ja, de Transfiguratie gaat – christelijk gezien – om een centraal verhaal. Rond de Transfiguratie leeft in het christelijk Oosten een heel bepaalde visie. Vooral bij de oosters-orthodoxen (Griekenland, Rusland etc) en de Grieks-katholieken (oosterse christenen binnen de katholieke kerk) is die sterk. Volgens deze visie wordt niet alleen Jezus ‘getransfigureerd’, maar ook wij. Ook tegen ons zegt God: ‘Jij bent mijn geliefde zoon, jij bent mijn uitverkoren dochter’. We worden van harte uitgenodigd daarin te geloven en ernaar te leven. Dan kunnen we, zegt die oosterse christelijke visie, net als Jezus steeds meer door goddelijk licht worden doorstraald. Daardoor gevormd worden. Omgevormd. Getransfigureerd. Kortom, met vallen en opstaan een nieuw leven tegemoetgaan dat God voor ons in petto heeft. Voor ons die Hij ‘ertoe bestemd heeft het evenbeeld te worden van zijn Zoon’ (vgl Rom 8: 28, NBV).

Bij de oosters-orthodoxen en Grieks-katholieken vindt op 6 augustus ter gelegenheid van de Transfiguratie een plechtige zegening van druiven plaats. Om God te bedanken voor al het goede van de aarde dat we uit Zijn hand mogen ontvangen en genieten. Zoals op zo’n zonovergoten balkon in Griekenland of op welke plek dan ook waar het goede leven wordt gevierd. Maar het aandragen van de druiven ter zegening is ook een uiting van een diep geloof binnen het oosters christendom, dat niet alleen Jezus en niet alleen wij mensen, maar - nog een stap verder - héél de schepping zal delen in Gods zegen, m.a.w. ‘getransfigureerd’ zal worden. De hemel en onze lieve maar zo vaak ook mishandelde aarde zullen naar Gods nieuwe leven toe omgevormd worden. Onvoorstelbaar. Was de belofte dat wijzelf door Gods licht van gedaante veranderd mogen worden al uitermate gewaagd en prikkelend, het perspectief dat héél onze werkelijkheid door God omgevormd zal worden is dat nog meer. ‘De schepping ziet er reikhalzend naar uit dat openbaar wordt wie Gods kinderen zijn. […] ook de schepping zelf zal worden bevrijd uit de slavernij van de vergankelijkheid en zal delen in de vrijheid en luister die Gods kinderen geschonken wordt. Wij weten dat de hele schepping nog altijd als in barensweeën zucht en lijdt.’ (Rom 8: 19, 21-22, NBV)

Met dit zomerse feest vieren christenen dat dit ‘reikhalzend uitzien’ en ‘zuchten’ verhoord en vervuld zal worden. Heel onze mensenaarde doorstraald van Gods warmte en licht! Op 6 augustus heffen wij het glas met wijn, het kostelijk nat van de druiven, en proosten er alvast op: op dat nieuwe leven dat God voor ons en onze wereld in petto heeft. Hartje zomer. Transfiguratie!

Leo van Leijsen,
Medewerker voor Oosterse Kerken van de Katholieke Vereniging voor Oecumene

Bij de afbeelding: Transfiguratie in Sinaïklooster, Egypte, ± 560 nC. Jezus in het midden, geflankeerd door (staande) Mozes en Elia, aan Zijn voeten (neervallend) de drie leerlingen. Dit is de oudste oosterse mozaïekicoon van de Gedaanteverandering van de Heer.

Terug naar frontpage

[Eulogía 0]

Is dit alleen een Oosters feest en geen katholiek feest?

[Josephina 0]

Het bestaat ook in het westers christendom (rk, oud-katholiek, anglicaans, luthers), maar toch een stuk nadrukkelijker in de oosterse kerken.

[Eulogía 0]

Bedankt Ik heb het artikel nogal snel gelezen, maar vind het wel een interessant stuk.